Seguidores e seguidoras

domingo, 29 de abril de 2012

Bicheando con José Curt Martínez

  Houbo algunhas entradas, moi especiais para min, que considero que son merecedoras dunha  "segunda edición". Non teño tempo para explicalo pero vai unha entrada  sobre alguén moi especial para mín. Vexo que houbo unha aparición recente de novos seguidores de "Bichos" e quero que, sobre todo a xente nova,  coñeza a Curt, O MESTRE dos naturalistas galegos.

  Na segunda xornada da visita de José Curt a Ferrol, era obrigado pasar polos novos locais e museu da Sociedade Galega de Historia Natural. Especialmente tendo en conta a condición de socio que José posúe desde a mesma criación da Sociedade.
 Os paneis e vitrinas que temos non han aburrir a ningún afeizoado á Natureza que veña por aquí. Esta Pitón foi atopada hai anos no meu barrio de orixe (xúrovos que non teño nada que ver). No museu expóñense a pel orixinal, o esquelete da susodicha e unha naturalización, en fibra de vidro, tomado do propio bicho (e que aparece na foto)


 Para non enrollarme, direi que hai de todo: peles de mamíferos carnívoros de todo tipo...


 ..coleccións botánicas terrestres e acuáticas...


  ...paneis con pegadas e excrementos de mamíferos..


 ... ou vitrinas con cunchas mariñas e peixes abisais alucinantes, propios de películas de terror.

    Curt e Silvar, vellos coñecidos, charlaban animadamente, diante da mirada de Laura e Manu. Pepe observaba atentamente as cunchas, buscando algo "coñecido" como Berberechos, Langostas, Percebes ou Nécoras...


  José pedíume específicamente que lle sacara unha foto diante desta Lura xigante (non te preocupes, José,  que non me olvido de mandarche as fotos orixinais)


 Como agora está metido nun tema relativo a cetáceos, solicitoume tamén esta foto, diante do esquelete dun Zifio, onde sinala o estrano da súa cavidade craneal, cunha funcionalidade aínda pouco coñecida.


 Pedínlle a Paco Girón que pasara por aquí para que se puidese apreciar o tamaño deste Caldeirón (Globicephala melas)


 Tamén temos espazo para a entomoloxía. Este panel, aínda en proceso de montaxe, encantoume.


  Pero faltaba o máis bonito da visita. José Curt, un grande amante dos hérpetos, pedíunos que o levásemos por charcas a buscar anfibios. Parece que a cousa herpetolóxica está negra por Madrid, e xa lle tardaba volver a desfrutar da observación e o contacto con estes bichos.
 Aproveitando que eu a Manu temos os correspondentes permisos da Xunta para a manipulación da fauna, fomos prospectar unhas charcas na zona das Pontes, a ver se atopábamos novidades que aportar ao Atlas de hérpetos da SGHN. Así que nos armamos do equipo habitual e fomos direitos a dúas charcas próximas a Goente.
  Peroalmente descoñecía qué nos podía deparar esta Primavera tan anómala no que á climatoloxía se refire. Collín o trueiro e as botas altas, e me metín na charca.


  A tarefa non era doada, debido á abondancia de flora subacuática que dificulta moito o manexo do trueiro e empeora os resultados da pasada, debido á velocidade lenta coa que tes que avanzar a manga. Ademáis nestas condicións o desarraigo producido na vexetación dos fondo e a fauna asociada é moi grande. Un motivo para non facer demasiadas pasadas. E un motivo tamén para reflexionar sobre as contradicións que temos ás veces os naturalistas durante as nosas observacións, por seren, no fondo, unha práctica agresiva (por exemplo estas pasadas con trueiro, o anelamento de aves con redes ou o levantamento de pedras alterando comunidades de invertebrados).

Aínda que deixara a lupa e a clave de identificación na casa, temos a sorte de contar coa inestimable axuda de Martiño Cabana e Pedro Galán. Grazas a eles puidemos confirmar as nosas sospeitas de que este cucharón correspondía a un Sapiño comadrón (Alytes obstetricans), unha cita nova na cuadrícula do Atlas. Bingo!


 Curt non perdía detalle de canto sacaba na rede. Básicamente larvas de libélula.


 Logo baixamos ata as fragas do Eume. Nun lugar onde se concentra unha enorme diversidade de anfibios anuros e urodelos, buscábamos a nosa xoia, para ensinarlla a José. Pero antes dela, apareceu outro animal igualmente "fotoxénico", sobre todo polo seu tamaño: o Tritón verde (Triturus marmoratus). Unha nube de paparazzis apareceu de repente  cos seu flashes, para retratar esta femia recén capturada.


 Como lle comentaba a Pepe Vidal, durante a fase acuática os Tritóns verdes amosan unha coloración moi escura, case negra, e moi diferente do fermosísimo verde claro que manteñen durante a etapa terrestre.


 Pouco despois capturamos e identificamos varias larvas desta mesma especie. A diferenza dos cucharóns de anuro, os de urodelo sacan primeiro as patas dianteiras  (nas rás e sapos saen antes as patas traseiras). Estes xa eran bastante desarrollados e daquela tiñan xa os catro membros completos. As manchas negras das cristas caudais e a cola afinada, rematada nun filamento, son rasgos diagnósticos da especie no noso país.


 E, por fin, atopamos dúas Saramagantas (Chioglossa lusitanica), no seu hábitat característico de manancial sombrizo, cheo de musgos e pedras. Foi un momento de enorme ledicia para Curt que, como me dixo, había trinta anos que non observaba tan fantástico animal.


 Antes da despedida, fomos xantar unhas tapas pola Terra Chá. Como facía calor no restaurante aquel, eu intentaba abanicar ao mestre coa man, mentras Manu sopraba con forza... Se nos chega a pedir que bailásemos unha danza de Swazilandia en pelotas, non tardamos un segundo.


 Como despedida, esta foto con José Curt, eu, Manu Arzúa e Pepe Vidal (xa que eu fun vexetariano durante anos, obrigáronme a desfacer a carne do coello, lóxicamente).



  Qué tres días inolvidábeis pasamos...Probablemente habemos de falar deles durante anos.

 Estas dúas entradas tan especiais quero adicalas con todo o cariño a Manu e a Pepe (as dúas persoas máis bonachonas que ún poida imaxinar), que me axudaron moito durante todo este tempo, compartindo a "loxística" para que Curt se sentise o máis cómodo posíbel durante a súa estancia por terras galegas.
 Unha pena que, por diferentes motivos, algúns perdesen a ocasión de coñecelo e charlar con el persoalmente. Pola miña parte sei que fixen todo o que estivo na miña man, dentro dos requerimentos de discreción que José me marcara antes da súa visita. Outra ocasión haberá, seguramente.

 Ata a próxima!



sábado, 28 de abril de 2012

José Curt. Paseando con el maestro.

Y se cumplió lo prometido. José Curt, estuvo finalmente pasando unos días en Galiza. Como primera actividad programada para tal ocasión nos dirigimos al jueves a dar una vuelta por la Terra Chá lucense, donde nos encontramos con varios compañeros de la SGO, que querían conocer a Curt.

 Una foto con la "alineación" inicial, tomada mientras andábamos por A Veiga de Pumar. De izquierda a derecha: Fernando Fernández, Óscar Rivas, un servidor, Manu Arzúa y José Curt.


 En esta otra, salió Pepe Vidal al terreno de juego (el primero por la derecha) y yo me fuí al banquillo..


 Guiados por Óscar y Fernando fuimos a ver una espectacular colonia que cuenta con 26 nidos de Cigueña común (Ciconia ciconia), situado en A Veiga de Pumar. En ese momento, parecía que estuviésemos en Castilla o Extremadura. Qué espectáculo!



 José se deleitó un buen rato con la colonia. Durante su estancia por nuestra tierra (entre los años años 56 y 85) la Cigueña contaba aún con poquísimas parejas reproductoras. El viejo naturalista flipaba como un niño con zapatos nuevos..


  Ese andar elegante, esa barba blanca o esa boina estilo inglés...  Qué retrato imperecedero!. Ni el mismísimo Gerald Durrell ("el Curt británico") hubiese posado mejor para la ocasión.


 Hubo tiempo para encontrar alguna cosilla interesante, a pesar del clima desapacible. Como estos 2 Archibebes claros (Tringa nebularia), actualmente desaparecidos de la laguna de Cospeito, debido al estado actual de la misma, pero que todavía podemos sorprender durante los pasos migratorios en encharcamientos como este de A Veiga. Qué pena que salieran de espaldas.



   Luego fuimos a comer a Xermar. En la mesa hubo máxima concentración durante la comida, para no perder detalle de las palabras de nuestro ilustre huésped. En este momento creo que si me roban la cartera ni me entero.


 Es difícil transmitir lo que se experimenta cuando se está ante una persona que ha vivido tantas experiencias. Ante alguien que ha sufrido el impacto de los terribles vientos cataváticos en la Antártida, mientras intentaba que su zodiac no fuese a pique; que sufrió el ataque de un elefante enfurecido que casi le causa la muerte; que estuvo en cuanta selva o desierto se terciase; que conoció personalmente al gran Félix, del que nos contó algun secreto sorprendente.. Jamás había conocido a una persona que hubiese disfrutado de una vida tan plena, en todos los sentidos.

 Aquí, José le estaría explicando a Martiño la gestación de la primera guía de anfibios y reptiles de Galiza, de la que fué coautor, junto a Pedro Galán.  La cámara de alta velocidad fué incapaz de congelar el movimento de Martiño mientras introducía un pedazo de pan en la boca con una de sus patas anteriores. Ya sabemos que los hérpetos mediterráneos son sumamente rápidos y ágiles debido a su elevado metabolismo.


  Mientras le comentaba a Curt que era necesario exterminar todas las aves raras del país, el presidente de la SGO (Óscar) asomaba la cabeza preguntando "comoooorrr??"


  Después de la comida, sacamos unas  fotos con toda la mafia reunida. La foto corrió a cargo de la camarera. Óscar, Anxos, Martiño, José, el autor del blog, Fernando, Manu y Pepe.


 Una jornada inolvidable para todos los que tuvimos la fortuna de estar con él.

 Había otros planes para los días siguientes. Eso lo contaré mañana.



miércoles, 25 de abril de 2012

ÚLTIMA HORA, DESTRUÍDO NIÑO DE LOCUSTELLA NAEVIA!!

Aproveitando que estou un días de baixa (problema de menisco, probablemente) estiven hoxe con Pepe por Valdoviño. E, con enorme pesar, comprobei a destrución do niño que unha parella de Folosas manchadas (Locustella naevia) fixeran baixo unha silveira do concello.
   Os labores de limpeza de cunetas cunha desbrozadora son os causantes da desaparición deste niño. Quizá ún dos poucos coñecidos desta escasa especie en todo o país. Non fai falta dicir o grave deste caso, xa que podíamos ter nel unha fonte importante de información para aprender algo sobre os seus hábitos reprodutivos na comarca de Ferrol. Pero agora vai ser moi complicado atopar a localización doutro niño, dados os costumes discretos desta folosa. Porque este niño estaba, coma dixen antes, nun lugar sorprendente, e moi delicado (daí as miñas reservas a compartir a información do mesmo). Estaba onde marquei un círculo vermello. Si, nunha cuneta!!


 Hai dúas semanas sacara esta foto mentras a parella se afanaba en aportar material ao niño.


 Agora todo rematou, de maneira brusca. Cómpre estarmos atentos, a partir de agora, para ver se esta parella inicia unha segunda nidada, ou ben se se confirman outras parellas dentro de Ferrolterra.
 Déixovos coa foto estupenda dunha Folosa manchada que me pasou amablemente Pablo Gutiérrez (sinto poñer a foto nunhas circunstancias tan tristes, Pablo, non sabes o pao que levei).


  Unha pena.

Probas con estabilizador

Ontes pedínlle a Pepe Vidal se me podía prestar o seu obxectivo durante uns días. Quería averiguar se o problema que teño coa reflex é derivado directamente da falta de estabilizador ou máis ben é defecto de técnica ao enfocar. Porque case todas as fotos que tomo coa Canon sáenme moi movidas..
 Así que montei o seu 55-250 con estabilizador de imaxe e me fun directo ao primeiro sitio que se me ocorreu, para saír de dúbidas dunha vez por todas.
 O día non era o máis axeitado para sacar unhas imaxes boas. Pero éstas que saquei na lagoa da Frouxeira serían literalmente imposíbeis co meu 300 sen estabilizador.

   Pato rabilongo (Anas acuta)



                                Estreliña riscada (Regulus ignicapillus)



                                Ferreiriño común (Parus ater)



 En fin, resultado da "investigación": non hai color. O problema que teño non é de enfoque, senón a falta do dichososo estabilizador, algo que esixe unhas condicións de luminosidade moi boa, e unhas altísimas velocidades se o obxecto está a certa distancia. Polo tanto é este o problema principal causante da pobre calidade na maioría das fotos que tomo coa Canon.
 A facilidade que conleva o emprego do estabilizador é brutal. Ata en condicións de luz pésima, como estes paxaros, metidos entre a follaxe nun día invernal, é posible facer unhas capturas decentes (haberá que aforrar...). E mentras sigamos con este tempo invernal terei que seguir usando a bridge.

lunes, 23 de abril de 2012

Serra da Lastra. Primera entrada.

 Tenía muchas ganas de montar una entrada en este blog sobre la Serra da Lastra, situada en la frontera entre Ourense y El Bierzo, en León. Aunque el tiempo resultó muy malo, con cielos cubiertos, frío (7 ºC pr la mañana), viento e incluso alguna llovizna. Algo nefasto para la observación de las especies mediterráneas que habitan aquellas tierras.

 Por lo menos disfruté de unas bonitas vistas. Mirando en dirección Sur, la Serra do Eixo, con los altos de Trevinca a la izquierda de la imagen. Las cumbres aparecían nevadas a partir de unos 1500-1600 m, aproximadamente. Algo muy de agradecer a estas alturas del año, teniendo en cuenta la fuerte sequía que venimos padeciendo.


 En el centro, el Maluro, que con sus 1934 m. es considerado por algunos como la montaña genuinamente gallega más alta, por aquello de que no hace frontera con otras provincias (como pasa con las Trevincas o Ancares). Es una pena que sus laderas estén arrasadas por el fuego y actualmente sean un manto de matorral bajo muy degradado.


  Mi destino en este viaje, era principalmente el monte de "A Ruferta", una zona muy seca también, enclavada en el medio del Parque Natural da Enciña da Lastra. No es un sitio, digamos.. bonito, bonito (aquí el fuego también ha hecho de las suyas durante años), pero varios paseriformes escasísimos en el resto de Galiza, encuentran en sus laderas el hábitat para la reproducción.


 En Mayo de 2005 pude observar aquí indicios de cría de la Curruca tomillera (Sylvia conspicillata), con varios machos cantores e incluso algún ejemplar aportando material de construcción del nido. Hasta donde yo sé, no había en aquel entonces nada publicado sobre la especie en Galiza y aquella fué, quizá, la primera observación registrada.

 Además también fueron observados varios territorios del rarísimo Escribano hortelano (Emberiza hortulana). Por desgracia, en años posteriores fuí dejando de ver ambas aves, en todas las excursiones que realicé. En alguna ocasión me pareció escuchar reclamos o cantos tanto de la Curruca como del Escribano, pero no llegué a confirmarlo. Quiero pensar que esta aparente disminución no tiene nada que ver con la creación de un sendero peatonal por el medio de la ladera, ni tampoco con la presencia de ornitólogos poco cuidadosos que buscasen la observación de la Tomillera, una vez publicitadas las citas.

  Apenas sé nada sobre su biologia, pero intuyo que hoy no era tampoco el día más propico para la detección de estas aves, por el día tan malo que hacía. Y supongo que tampoco por las fechas en las que nos encontramos, teniendo en cuante esta Primavera tan inusual que estamos teniendo.. A ver si tengo más suerte el mes que viene. Porque hoy, durante las tres horas de la prospección, nada de nada.

La práctica tradicional del fuego apenas ha dejado alguna chopera en el fondo de los valles, y algunos pequeños Alcornoques (Quercus suber) aislados en el medio del piornal/brezal.


 Bichería, lo que se dice bichería,... no ví mucha. Al menos algunas flores daban un toque vistoso (y oloroso!) al recorrido. Como estas Lavandas (Lavandula stoechas). Una planta (de la familia de las Labiadas) extraordinariamente aromática, como es bien conocido por la industria de los perfumes y jabones.


 Las Jaras (Cistus ladanifer), el matorral mediterráneo por antonomasia, comienzan a florecer también estos días de Primavera en los valles mediterráneos de Galiza.


 El Jaguarzo está igualmente presente en estos resecos montes ourensanos. No me queda claro si éste es un Halimium lasianthum o el más raro Halimium ocymoides (yo no aprecio la base de los pétalos negra).


 La jornada prometía triste y parca en observaciones. Pero incluso en estas condiciones, Ourense es una provincia generosa, que siempre da alegrías a los que somos del norte. Levanté una piedra y ... "voilá!!"


 Una Lagartija cenicienta (Psammodromus hispanicus), entumecida por el frío, me permitió sacar unas fotos que probablemente nunca podré volver a tomar. Porque estamos hablando de uno de los lacértidos más ágiles y tímidos que he conocido. Pero este individuo, debido a su baja temperatura corporal, apenas se movía más rápido que un torpe Lución (Anguis fragilis).

 Me comentaba Martiño Cabana, herpetólogo experto, que le parecía probable el uso de los caminos por parte de esta lagartija para expandirse a otras áreas dentro de su hábitat. Yo tambié opino lo mismo (aunque pensara lo contrario jamás me atrevería a contradecir a Martiño, je, je). Por cierto, no sé si son imaginaciones mías o todos los ejemplares observados en esta zona de A Lastra (A Ruferta) aparentan de una talla muy grande, más de lo normal. No llevaba el metro encima, pero este ejemplar me pareció de una longitud cabeza-tronco bastante superior a esos 50 mm que se supone para la especie (en la mano, tenía un "tacto" de Bocagei, prácticamente).


  Qué pena que no me encontrara con este ejemplar durante la edición del Atlas, Moisés! (lo digo por el montón de fotos que le saqué).  Una vez tomadas las fotografías pertinentes, devolví rápidamente la lagartija a su refugio, para que no le cogiera una hipotermia (es broma, los reptiles ya tienen "hipotermia").



  Hacía años que no me encontraba las huellas de nuestro mustélido más nocturno: el Tejón (Meles meles). Su forma, con las almohadillas de los cinco dedos marcadas, y las uñas separadas a cierta distancia, es inconfundible.


 Los prados de los valles más húmedos, regados con profusión durante este lluvioso mes de Abril, ofrecían un aspecto casi de photoshop (os juro que a esta foto no le saturé el color)


 Decía antes que no fuí capaz de detectar la Curruca tomillera. Pero esta Curruca carrasqueña (Sylvia cantillans) de la foto me trajo de cabeza cuando llegué a casa y ví la foto en el ordenador.


   En mis guías este diseño de la garganta es adjudicado únicamente a la Tomillera. Tuve que recurrir al comodín y hacer una llamada para salir de dudas (graciñas, Damián!)

 La parte occidental de la sierra ofrece un aspecto más cantábrico, con sus cortados calizos, algo absolutamente inusual en nuestro país, dominado por perfiles más suaves y graníticos. Perdón por el coche (no lo iba a tirar por el barranco, carallo..)


 Por la tarde me acerqué a Vilardesilva, el sitio más bonito, para mí, de todo el parque. Al fondo, mirando hacia el norte, aparecían Os Ancares, también nevados.


  Antes de irme, porque el día no estaba para mucho más, tuve una de las pocas observaciones que animaron un poco el cotarro. Un Águila calzada (Hieraaetus pennatus) fase oscura. Debe ser parte de una pareja mixta (fase clara con fase oscura) que creo que debe anidar cerca del pueblo todos los años.


  Al principio la di por un Milano negro, que había visto minutos antes en la misma posición, pero en cuanto mostró el manto de la parte superior y vi la cola no hubo dudas.


 Bueno, espero tener más suerte en la próxima visita por allí y hacer una entrada como se merece aquella zona, con fotos de Abejarucos, Alcaudones y demás, pero por ahora, parece que las aves estivales están aún en Gibraltar, esperando a que cambie el tiempo.

 Hasta la próxima.