Seguidores e seguidoras

sábado, 19 de marzo de 2016

Tritones supervivientes. Mientras hay vida hay esperanza

    Esta mañana me llevaba una alegría en el embalse de As Forcadas, Valdoviño. Resulta que, según me informaba un paisano, hubo un problema en unos colectores hace unos días y la empresa que gestiona el embalse decidió abir las compuertas para bajar el nivel y proceder a su reparación (por lo menos fué lo que entendí). Por eso estos días Forcadas muestra un nivel inusualmente bajo.

Embalse en la zona de "As Cortiñas"

     Pero vayamos por partes. Antes del gran momento realizaba una prospección de control a ver como estaba de avanzada la Primavera. Y no encontré odonatos (la mañana estaba fresca) pero sí otro fotogénico personaje en unas matas de Juncus effusus.


     Qué, ¿aún no lo véis?


     Efectivamente, la primera Ranita de San Antonio (Hyla molleri) de la temporada. Un anuro trepador que se adapta a todo tipo de vegetación densa en nuestra región, ya sean zarzas, tojos, espadañas, sauces o juncos de estera.

Ranita de San Antonio (Hyla molleri)

  Como decía el nivel estaba mucho más bajo de lo habitual en estas fechas. Lógicamente esa brusca bajada no es buena desde el punto de vista ecológico (y menos en el comienzo de la temporada de cría de aves acuáticas!). Pero me proporcionó una oportunidad única, al permitirme prospectar zonas del embalse que normalmente estarían debajo del agua en el mes de Marzo, cuando los tritones se encuentran en pleno proceso reproductor.


       Por lo visto muchos de ellos debieron quedarse "atrapados" al bajar el agua y buscaron cobijo donde suelen hacerlo, bajo piedras del fondo, que posteriormente quedaron en seco. Y esta circunstancia tan imprevista me permitió dar con ellos, una tarea que se había vuelto extremadamente difícil en los últimos años.

Tritones palmeados (Lissotriton helveticus), hembra (izda) y macho (drcha.)

  Es cierto que la mejor forma de observar tritones es por la noche (sobre todo el Jaspeado), pero en los lugares donde son abundantes también podremos detectarlos si sabemos cómo buscar (entre la vegetación sumergida de la orilla, atropellados en las carreteras, o por sus larvas). Y desde la introducción del cangrejo americano el declive de estos hermosos animales es alarmante, por lo que apenas tenía datos de su presencia reciente (un par de bichos atropellados y poco más). Así que fué una alegría para mí ver esto:


Tritones jaspeados (Triturus marmoratus)

   Levanté todas las piedras que pude en un área de unos 2000 metros cuadrados de la orilla de "A Rañoa", encontrando un total de 29 Tritones jaspeados (Triturus marmoratus) y 92 palmeados (Lissotriton helveticus), ambas especies frecuentes en grandes puntos de agua como lagunas o embalses (el ibérico es más de pequeños arroyos y fuentes)

Tritones jaspeados y palmeados junto a galería de Cangrejo rojo

  Lamentablemente también encontré muchas galerías de Cangrejo rojo, con sus inquilinos incluidos... La gran peste de nuestros humedales, que arrasa todo allí donde vive, aunque milagrosamente parece que ha experimentado un importante retroceso en el último lustro en Forcadas, fenómeno al que no encuentro explicación pero que puede ser simplemente un ciclo de la especie. Aunque la cosa parece que se mantiene y su densidad ha bajado muchísimo con respecto a la segunda mitad de la década pasada..

Sal de ahí inmediatamente, insensato!!

  No obstante su inquietante presencia aún es muy visible en el embalse para desgracia de toda la fauna y flora. Un ejemplar permanecía desafiante en su agujero mientras retrataba el rostro del mal, la imagen que representa como pocas el papel devastador del ser humano con su obsesión enfermiza por traslocar especies alóctonas e invasoras allí donde va.

Cangrejo rojo americano (Procambarus clarkii)

  Una sombra que no oscurece la luz de esta jornada, marcada por las buenas noticias.

11 comentarios:

  1. Que gusto dá ler as túas crónicas meu... Unha aperta! Damián

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. E qué gusto dá que chas lean persoas coma ti Damián.
      Outra.

      Eliminar
  2. Bueno, parece que os nosos amigos de sangue frío aínda aguantan ó temible cangrexo vermello!!! Verdadeiramente é unha pena que perdamos os encoros como zonas herpetolóxica. No pasado eran bos lugares pero na agora hai moitos que non teñen case nada.
    Por certo, agora é Hyla molleri jejeje.
    Unha aperta,
    Martiño

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Graciñas, Martiño. Xa correxín o nome (son moitos anos co de arborea...)
      PD: Cando visitei Sabón e Cecebre, hai uns anos, quedei horrorizado.

      Eliminar
  3. Pois prepárate que nuns días comenzaran a baixar o sapos a desovar e con eles as nosas amighas peludas.
    O ano pasado había tramos de ribeira na que había ata 5 ''chaquetas'' por metro lineal.
    O dos tritóns eche unha boa noticia.
    E en canto ás causas do descenso numérico dos canghrexos insisto en que inda que sexa difícil de asumir, a natureza sempre tende a crear novos equilibrios. E neste caso tamén é evidente que os habitantes do encoro aprenderon a comer invasores e que desta maneira estase a restaurar o equilibrio. Troitas, gharzas, cormoráns, raposos, ¡¡¡xabaríns!!!. Todos aprenderon a comer bichos de casca ...
    O das troitas é espectacular. Case todas as que sacrifico (que non son moitas) veñen con 2-3 cangrexos. E mostra da alimentación continuada son a carne roxa (polos carotenos do cangrexo) e a extensión xeralizada de procesos de esmoltificación (antes unha rareza e da man do gammarus-outro crustaceo autóctono)

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Bueno, ou máis ben "nosos" amigos peludos. Porque o Visón parece ser aquí máis abondoso do que pensabamos.
      E non sei se ao final as publicara (evito esas cousas no blogue) pero sacara fotos de cagadas de Xabalí na zona de A Rañoa o ano pasado que chamaban a atención pola súa cor vermello escuro. Acojonante.

      Eliminar
  4. Hola, Xabi. Muy interesante lo de los tritones. Una pregunta: ¿al quedar sin agua sobrevivirán?
    A propósito tengo un estanque en mi jardín de unos 3 metros de diámetro que se llena de tritones jaspeados de febrero a junio. Este año hay mucho vegetación y no sabía cuantos hay, pero al leer tu comentario de que se ven de noche, salí hace un momento con una linterna y conté 14 descansando cerca del superficie.
    Un saludo.
    Eileen Walters.

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Y muy interesante tu comentario Eileen. Si te refieres a si morirán pr no tener agua, no te preocupes que no son tan acuáticos como los peces. recuerda que no son más que salamandras a las que les tira nadar durante la Primavera. Además imagino que si la situación se prolonga los bichos entrarán en proceso de reabsorción de crestas y filamentos, o sea, volverán a "fase terrestre". De hecho pienso que algunos palmeados de los que encontré ya estaban perdiendo las palmeaduras de las patas traseras.

      Por cierto, me dices que los jaspeados entran en tu estanque de Febrero a Junio. Un dato importante pues la bibliografía clásica (Galán o Bas) indicaba unas fechas de entrada en el agua para los tritones gallegos que a mí no me cuadraban muy bien con mis observaciones en Ferrol. Estos y otros autores mencionaban tradicionalmente la presencia en el agua durante los meses invernales a partir de Noviembre-Diciembre, como ocurre en zonas de Portugal; pero a mi siempre me ha parecido que su fenología reproductiva se asemejaba mucho más a las poblaciones asturianas, que entran más tarde. Ese comentario que haces de que los ves entre Febrero y Junio no hace más que confirmar mi teoría. Y que Dios me perdone por contradecir a Galán!!
      Unha aperta
      PD: Hace treinta años cuando volvía de dar un paseo por un pinar con mi hermano y un amigo pasamos por unas charcas de desmonte que visitaba siempre con luz. Estaba anocheciendo y me quedé asombrado al ver un montón de Tritones jaspeados en la orilla arenosa con poco fondo, donde se veían muy bien a pesar de lo avanzado de la noche. Es un recuerdo imborrable de mis primeros años como naturalista.

      Eliminar
  5. Cuidado, Xabi, que a lo mejor entraron antes y no los noté. El próximo otoño voy a observar bien y anotarlo.
    (la segunda vez conté aproximadamente 18 a 20 exs.)Y Buena Suerte a los tritones de Valdoviño!
    Eileen.

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Probablemente comprobarás que entran en Febrero, Eileen. Ya nos contarás. Si haces fotos podemos hacer un post sobre ellos y sobre tu estanque.
      Y gracias en nombre de mis tritones.

      Eliminar
    2. Probablemente comprobarás que entran en Febrero, Eileen. Ya nos contarás. Si haces fotos podemos hacer un post sobre ellos y sobre tu estanque.
      Y gracias en nombre de mis tritones.

      Eliminar

Para comentar es necesario identificarse con nombre y apellidos