Este mediodía volví a calzarme las botas de agua para comenzar la temporada de control en el embalse de As Forcadas (Valdoviño). Por desgracia aquello cada año que pasa está más hecho polvo.
Ribera de "As Cortiñas"
Nikon P950 focal 75 mm ISO:100 V:1/250 F:5
Al problema de las invasoras (cangrejo rojo y visón americano, básicamente) se ha sumado en estos últimos años la eutrofización severa de las augas durante el verano. Y por si no era suficiente ahora la gestión de EMAFESA (empresa de aguas de Ferrol) provoca que durante la primavera el nivel hídrico sea mínimo, causando un grave daño a la vegetación de macrófitos y a las acuáticas nidificantes.
Antiguo cinturón de Typha latifolia, hoy invadido por Juncus effusus
Hace pocos años tuvimos una crisis de contaminación que originara un llamamiento a no beber el agua de la traída en la comarca de Ferrol, algo que causó cierta alarma social. Pienso que desde entonces los de EMAFESA andan "con la mosca detrás de la oreja" y aprovechan el invierno para renovar las aguas como sea. O quizá son órdenes dela autoridad política (la cosa no fuera broma). No encuentro otra explicación a que el nivel sea tan bajo en estas fechas.
Cormoranes grandes (Phalacrocorax carbo)
El caso es que la biodiversidad del embalse está bajo mínimos. En el censo de hoy conté lo siguiente:
- Unos 20-25 ánades azulones (Anas platyrhynchos)
- 16 Cercetas comunes (Anas crecca)
- 2 Gaviotas patiamarillas (Larus michahellis)
- Sólo 3 zampullines chicos (Tachybaptus ruficollis)
- Al menos 14 somormujos lavancos (Podiceps cristatus)
- 22-31 Cormoranes grandes (Phalacrocorax carbo)
- 3 Garzas reales (Ardea cinerea)
Tritón palmeado (Lissotriton helveticus)
Nikon P950 focal 95 mm ISO:400 V:1/100 F:5
Nikon P950 focal 28 mm ISO:100 V:1/320 F:4,5
Terminamos con una foto optimista. Un grupo de abejorros saliendo del nido con los primeros calores del año. Esto no sería noticiable hace 20 años pero es que entonces no estábamos en la "zona cero" de la Vespa velutina, ni sabíamos lo que era ese maldito bicho. Ahora cada observación de himenópteros autóctonos es motivo de alegría para este naturalista.
Abejorros (Bombus/Alpigenobombus sp) saliendo del nido
Me temo que tienes que darle más tiempo, Xabi. Por aquí (Sabón, Cecebre, etc.) marzo suele ser un mes de aguas bajas y fondos someros exondados o descubiertos, debido a los desembalses previstos para mantener el Nivel Máximo Normal dentro de lo proyectado por motivos de seguridad. Supongo que por ahí será más o menos igual, dependiendo en todo caso del histórico de precipitaciones en cada cuenca. Abril a junio suele ser el período de "aguas altas" en nuestros embalses. No sé si has mirado en tus entradas de otros años en el blog, o en tus datos de campo, pero probablemente puedas ver que esto es algo que se suele repetir, a menos que una temporada determinada haya sido muy deficitaria en precipitaciones, cosa que por aquí no es lo normal, como bien sabemos. Otra cosa, quizá específica de Forcadas, es que el órgano responsable de este embalse intente forzar la renovación de aguas de cara al verano... Si así fuese, creo que van jodidos.
ResponderEliminarEn relación con lo dicho antes, pero referido a un año antes:
ResponderEliminarhttps://www.lavozdegalicia.es/noticia/ferrol/2024/03/08/embalse-as-forcadas-alcanza-capacidad-maxima-seguridad/0003_202403F8C3991.htm
Bo día Xabier, mirando aquí a gráfica para a semana na que estamos non parece que haxa un desfase moi grande en comparación cos anos anteriores ou coa media a 10 anos. Supoñendo que os datos desta páxina estean ben que imaxino que si. Para os embalses da bacía Miño - Sil que adoito mirar eu é fiable e cando hai unha variación salientable nótase na gráfica. Un saúdo, por acá seguimos lendo e aprendendo co teu blogue.
ResponderEliminarhttps://www.embalses.net/pantano-1239-forcadas.html
Bos días, Jose e Tirso:
ResponderEliminarPois en Forcadas durante a primavera temperá acadábase históricamente o nível máximo. Estiven a repasar os meus cuadernos de campo escritos entre 2000 e 2020 e xa cho volo podo confirmar.
Vaia por diante que non son tan sistemáticos como deberan pero sempre anotaba aquelas cousas que se saían do normal, coma vagas de frío/calor, aperturas da Frouseira, ou niveis hídricos chamativos. Por tanto en moitas das visitas a Forcadas non indicaba nada porque simplemente consideraba que o nivel da auga era o “normal” para a época. Aínda así teño varias anotacións que si puxen en temporadas nas que estaba a controlar a poboación de reprodutoras e considerei importante especificalo:
• 25/03/2005. Escribín “nivel máximo”, en maiúsculas (o mesmo o 17/04/2005)
• 19/03/2007. “Nivel máximo”
Os cambios comezan o 19/03/2016. Ese día escribín que “baixaron o nivel do encoro por unha reparación nos colectores” (contáranmo uns paisanos) e decidira aproveitar para facer unha mostraxe de anfibios baixo pedras. Comentara no blogue que era algo extraordinario esa baixada en pleno mes de marzo. Logo volve á normalidade:
• 23/02/2017. Visito Forcadas e non indico ningunha anomalía, así que podemos concluir que estaba cheo
• 22/04/2017. Escribín que estaba moi cheo. Este ano tardara algo máis do normal en encher por culpa da seca invernal, extraordinaria
Desde entón comezan estes episodios de niveis anormalmente baixos a finais de inverno:
• 05/03/2019. Escribo “nivel bastante baixo para a época”
• 29/02/2020 “nivel bastante baixo”
• 10/04/2022. Nivel moi baixo. Entrada publicada no blogue
• 10/04/2023. Nivel moi baixo. Entrada no blogue
Resumindo, en base ás miñas anotacións e “non anotacións” podemos considerar que desde finais do século XX até o ano 2015 incluido, o nivel hídrico en Forcadas era máximo a finais de inverno logo do período de recarga forte. E só tiña ribeiras lamacentas entre xullo/agosto e outubro, que era cando aparecían limícolas tipo Gallinago ou Tringa spp. En 2016 prodúcese unha baixada debido a unhas obras de reparación. E a partir de 2019 esta baixada de nivel repítese anualmente, probablemente como consecuencia da previsión do plan de emerxencias licitado e aprobado en 2021 (Anuncio de adjudicación).
Efectivamente o plano de emerxencia establece un nivel máximo de seguridade dun 85% da capacidade, que podería ser o que ten nestes momentos.
Graciñas pola info.
PD: Pois vaia putada para a fauna e flora o plano de emerxencia éste. Porque os cintos de Typha xa sufren dabondo polo xabalí e o gando vacún, que pisotean e esmagan as pequenas masas de espadana que hai (os pescadores tamén, algún mesmo metendo o coche por encima).
Quería poñer un enlace ao anuncio do contrato pero non aparece (só as palabras "anuncio de adjudicación"). A ver estoutro:
ResponderEliminarhttps://contrataciondelestado.es/wps/portal/!ut/p/b0/04_Sj9CPykssy0xPLMnMz0vMAfIjU1JTC3Iy87KtUlJLEnNyUuNzMpMzSxKTgQr0w_Wj9KMyU1zLcvQj3aqSyoo9Mk2zHIOLqozdA1NMi8yCA21t9Qtycx0BPh8XOA!!/
Pues parece bastante claro que Forcadas ha tenido desde hace años una política de desembalse diferente a la de otros embalses de la misma provincia y demarcación hidrográfica. Lo que comentaste de que pudieran llevarse a cabo desembalses a fin de renovar aguas quizá pudiera estar detrás de esto. Eso sí, interpretando la tendencia que presentan en embalses.net (en el enlace que aportó Tirso; ¡gracias, Tirso!), se observa que (1) hace tres días el embalse estaba a poco menos del 73 % de su capacidad (8 de 11 hm3); que (2) a lo largo de los últimos 15 años, Forcadas no ha sobrepasado, o apenas lo ha hecho, la capacidad mensual de 10 hm3, mientras que entre 1992 y 2009 sí la sobrepasó anualmente, situándose en o muy cerca de su máxima capacidad; y que (3) en el largo plazo (1985-2005), tal como muestras, Forcadas alcanzó submáximos en enero y marzo, pero con una distribución mucho más irregular en marzo que en enero, abril y noviembre, a juzgar por lo presentado en el diagrama de cajas; y que (4) el máximo absoluto anual se dio en abril, tanto en la media como en la mediana. No sé cómo te casa todo esto, a la luz de tus observaciones. Ya nos dirás.
ResponderEliminarPois cásame bastante coas miñas apreciacións históricas. Desde logo nos últimos anos o nivel nesta época é moito máis baixo do que era antes. E con ese dato do ponto (1) xa me confirmas que agora está máis baixo dese 85% "recomendado", tal como me pareceu in situ.
Eliminar