Villafáfila 26 de Noviembre, segunda parte.

Se comentaba que a estrela do inverno en Villafáfila era o Ganso bravo, a Avetarda (Otis tarda) éo todo o ano, por teren aquí unha das maiores poboacións de Europa. Na xornada do domingo só puiden realizar avistamentos moi lonxanos da especie (a mellor zona para fotografalas é a parte de Barillos, á que non puiden ir).

Poño unha foto testemuñal..

  Cos que tive algo máis de sorte foi cos Grous (Grus grus), ave espectacular e elegante coma poucas. Nestes meses do Outono, a reserva rexistra importantes concentracións de Grous, que se alimentan en dehesas e sembrados polo día, e volven ás lagoas a durmir a última hora da tarde. Todo un espectáculo.

 Este adulto, no centro, camiñaba acompañado de dous exemplares xuvenís.

 A media tarde xuntáronse 70 exemplares na Salina grande. En canto se puxo o sol, comezaron a chegar bandos de 80, de 30,... Pero xa non tiña luz para fotografalas.

 As ringleiras en "uve" destas enormes aves, son unha estampa característica.

  Antes fora cara a veciña "Laguna de Salinas", para comprobar se tiña auga, pero aquilo estaba seco coma o deserto do Sáhara. Polo menos sigue en pé o pequeno piñeiral "adehesado" de Piñeiros mansos (Pinus pinea)

  Así pois todas as acuáticas estaban concentradas na "Laguna grande". Ademáis dos aproximadamente 10.000 patos (e, probablemente, outros tantos Gansos) había tamén limícolas. Algo un pouco chocante nestas terras mesetarias de interior. Pero Villafáfila pode presumir tamén dunha boa riqueza e diversidade de limícolas, sobre todo daquelas especies asociadas a hábitats campestres (Avefrías, Píllaras,..)

 Na tarde do sábado puiden facer un pequeno censo da Laguna Grande:

- 40 Avocetas (Recurvirostra avosetta). Logo de pasar polo Photoshop, esta foto, tomada ao anoitecer, case vale para ver...

 - 230+ Avefrías (Vanellus vanellus). Semella un número moi baixo, pero con estas aves nunca se sabe. Na estación reprodutora andan moi espalladas, pero durante o inverno tenden a concentrarse moito máis, en grandes bandadas que poden desprazarse bruscamente dun sitio para outro. É probable que houbese bandos maiores da especie na zona de Barillos, onde soen verse moitas (eu apenas me movín da zona da Salina Grande)

 - 15 Mazaricos reais (Numeius arquata) nas zonas tradicionais, próximas a Otero de Sariegos.

- 2+ Combatentes (Philomachus pugnax), na zona da ponte romana.

- 89 Pilros comúns (Calidris alpina). Poño unha foto moi mala (a luz a esas horas xa non valía para nada)

 
- 9 Pilros pequenos (Calidris minuta) acompañando aos comúns. Este limícola diminuta inverna regularmente na reserva de Villafáfila, en grupiños coma o de hoxe.

  Ben, finalmente tiven que dar por rematada a visita, non sen antes contemplar por última vez os bandos de aves voando sobre a lagoa, a modo de despedida cara este que escribe.

 Ata outra, amigos emplumados! Outra vez será.

Villafáfila, 26 de Noviembre, primera parte.

Este fin de semana tenía pensado pasar los dos días en la reserva de Villafáfila (Zamora), lugar que no visitaba desde hacía case un año y medio. Pero ya dice el refrán que el hombre propone y Dios dispone. Un acontecimiento inesperado y muy grave, ocurrido a un familiar cercano, me obligó a volver para Ferrol a primera hora del domingo. Precisamente la jornada en que tenía pensado sacar las fotos "buenas", luego de haber dedicado la jornada anterior a censar  y a hacer diferentes pruebas con la cámara (aprovechando la excelente luminosidad de la Meseta).

 Así pues resultó unha excursión agridulce, por culpa de su triste final, y no tengo precisamente ganas de ponerme con el blog, la verdad. Pero... qué carallo! por lo menos mientras edito la entrada, estaré un rato distraído, sin pensar en otras cosas. Así que vamos allá..

 Villafáfila...sólo escuchar ese nombre ya me relaja la mente. Aquí os presento a un par de viejos amigos.

 Hay lugares donde la fauna, el "contenido", es la parte fundamental y protagonista de la experiencia, cuando los visitamos. Sin embargo, en Villafáfila es el "continente" lo que sobrecoje y deja a uno ensimismado, por encima de los elementos que en él pululan. Especialmente cuando este "uno" viene de la costa coruñesa, llena de casas y eucaliptos.
 Los infinitos paisajes de la Tierra de Campos siempre impresionaron a este sertvidor como ningun otro lugar que haya visitado. Aunque es bien cierto que las aves, concretamente las acuáticas y esteparias, son inevitablemente las otras protagonistas de la reserva.

 Debido a las "circunstancias" antes comentadas, sólamente estuve en la Laguna Grande y alrrededores. Mi idea era ir el domingo a la zona NE de la reserva, para retratar bien las Grullas y otras aves, pero no pudo ser. Así que os cuento lo que ví o censé en la Salina Grande:

- Miles de Ansares comunes (Anser anser) reposando en la laguna durante el día.

 Sun duda, el ave más representativa del invierno "Villafafiliano".

 Sus característicos reclamos, estridentes y penetrantes, son una constante durante nuestra estancia en la reserva, y que nunca se olvida.

- 73 Tarros blancos (Tadorna tadorna). Quedé con las ganas de ir a Barillos para completar el censo...

- 7.250 Ánades reales (Anas platyrhynchos), aproximadamente. Este censo, bastante largo, casi me cuesta una congelación en los dedos (padezco de problemas de circulación y sufro muchísimo con el frío)

  La verdad es que los Azulones estaban bastante tranquilos, y se pudo realizar un censo relativamente preciso. Mucha "gente de a pie" se queda alucinada cuando les dices que había varios miles de bichos, Y QUE LOS CONTASTE, con un margen de error de... digamos, un 5 %.  No saben que lo más importante de un buen censo, en muchas ocasiones, es la rapidez. Por que no llega con "contar". Sino que, además, debemos hacerlo en apenas unos minutos, antes de que una rapaz, la marea (en la costa, se entiende) o un dominguero, mueva todo el grupo, tirando por la borda todo el trabajo, como saben bien los compañeros censadores.

 Para ello deberemos escoger primero el lugar con mejor perspectiva de la bandada y con la luz más favorable, siempre. Hay que mirar también si disponemos de algún punto elevado cercano, para tener una mejor panorámica.  Luego podemos hacer un barrido general con los prismáticos, para comprobar la situación de las aves y decidir por donde y cómo empezamos. Es importante, en mi opinión, hacer incluso una pequeña valoración previa sobre la colocación de las diferentes especies, porque las aves tienen la puñetera manía de mezclarse! Sólo entonces se debe poner uno a contar con el telescopio..

 - 185+ Ánades rabudos (Anas acuta). Esta especie estaba complicada de contar. Cuando permanecen en reposo, y la distancia es grande, resulta complicado distinguir las hembras y plumajes de eclipse entre los Azulones. De todas formas pienso que habría bastantes menos de esos casi 1000 Acuta censados días atrás (durante el paso la cosa puede cambiar mucho de un día para otro).

- 1.852 Cercetas comunes (Anas crecca). Por la tarde pude contarlas con mayor precisión, desde la EDAR de Villafáfila, ya que agruparon en la zona central de la laguna. Al volar, los bandos de este pequeño pato recuerdan algo a las limícolas, por su velocidad y coloración general oscura..

 - Ánades silbones (Anas penelope). No los conté. Así a "ojímetro"..cien o doscientos?, por decir algo

- Patos cuchara (Anas clypeata). Tampoco los censé, pero no había demasiados. Incluso pocos diría yo.. Este pato es uno der los más abundantes en Villafáfila, sobre todo en Febrero-Marzo, con varios miles de ejemplares habitualmente.

 - Muchos Milanos reales (Milvus milvus) por toda la zona. Cuando bajo por la A-6 siempre detecto los primeros ejemplares en Astorga. Más al Noroeste, no es territorio apto para la especie, al parecer. Como he dicho quería hacer las fotos buenas el domingo. Así que sólo dispongo de fotillas...

- Aguiluchos pálidos (Circus cyaneus) y laguneros (Circus aeruginosus), como esta hembra (o joven) de la foto.

- También muchos Cernícalos vulgares (Falco tinnunculus). A éste lo saqué bastante bien.

 - Con tanta ave rapaz, las Perdices (Alectoris rufa) debían estar muy moscas.. El grupo más numeroso que ví, de 16 individuos, estaba al norte de la laguna. Ésta de la foto, a primera hora de la mañana, no se movía, y permitió que me aproximara bastante.

 Bueno, os espero en la próxima entrega.

Requiem por un humidal

Hai un días falaba aquí sobre o humidal de San Xurxo, no concello coruñés de Ferrol. O proceso de colmatación é algo natural en todas as zonas húmidas pantanosas, que comeza cubríndoas de vexetación palustre primeiro, e arbustiva/arbórea finalmente. Así aconteceu probablemente en Pantín ou San Xurxo, e ocurrirá tamén na Frouxeira.

 Sen embargo, parece lóxico pensar que pode haber outros factores, non tan naturais, que aceleren un pouco a velocidade destes procesos de colmatación. Por exemplo, o cambio climático (por diminución das precipitacións e aumento das temperaturas) ou as masivas repoboacións de Eucaliptos nas ladeiras veciñas, que secaron moitos pequenos regatos e mananciais, tributarios do cauce principal do Carregal de San Xurxo.

 Máis aló da especulación ou das hipóteses que teñamos, o feito obxectivo é a desaparición desta pequena pero interesante zona húmida litoral na costa ferrolá.

 A día de hoxe, a súa recuperación semella imposíbel e irreversíbel, (para moitos ortodoxos é un tabú iso de "intervir" no medio). Pero quero mostar unhas fotos que, na miña opinión,  puideran representar moi ben o aspecto que tiña o Carregal hai cen ou douscentos anos.

 Hai un par de anos estiven pola Costa da Morte, a Meca do Percebe e das rarezas ornitolóxicas, e tomei estas fotos da Lagoa de Traba. O seu aspecto é o dunha canaveira de Phragmites australis, cunha boa zona de augas libres e, aparentemente, con boa profundidade.

 Probablemente o humidal de San Xurxo tería un aspecto moi semellante ata non hai moitas décadas. De feito, cando comezaba as miñas "andainas" naturalistas, aínda conservaba un par de lagoíñas interiores, onde aniñaban as acuáticas e flotaban os fermosos Ambroíños de río (Nymphaea alba), ao igal que na veciña lagoa de Doniños.

 Meténdome no máis profundo do canaval, coas correspondentes botas de cana alta, chegábase ás augas libres,  onde as vistas eran moi parecidas a esta foto de Traba, aínda que a masa de auga era notablemente menor (e o límite entre vexetación palustre e augas libres non era tan definido coma na foto).

  Supoño que no tempo en que coñeceron este lugar de San Xurxo os naturalistas máis veteranos (Souza ou Silvar) estaría pouco máis ou menos igual, pois foi dez ou quince anos antes. É unha pena que non haxa fotos nin tampouco datos recollidos da primeira metade do século vinte, dada a relativa xuventude da actividade naturalista no noso país, en comparanza co "mundo civilizado".

 Pero góstame pensar que Traba representa un estado anterior ao que coñecín de San Xurxo. E que moitos de nós perdimos de coñecer por non ter nacido cincuenta anos antes.

  Hoxe en día, de conservar esta (posíbel) fisonomía, sería un lugar punteiro na zona para as aves asociadas a este medio. Hai que ter en conta que, case, case, se sitúa a medio camiño entre a lagoa de Doniños e a da Frouxeira.

 En fin, deixemos o "Naturalismo-fición" e, volvendo ao planeta Terra, despídome de vós.

A Rá patilonga (Rana iberica)

 Non me quedou "bon corpo", logo do masacre contemplado onte en San Xurxo, así que hoxe poño unha entrada con bichos "vivitos y coleando".

 Na compaña de Manu Arzúa, dimos hoxe unha voltiña breve por terras da Capela, concello pertencente a esa entelequia administrativa (pero moi práctica) que se chama "Ferrolterra". A presenza dos nosos amigos escopeteiros (négome a chamarlle cazador a calquera...) na rota que tiñamos planificada fixo que, de súpeto, nos abandonasen as ganas de continuar a excursión, tanto a Manu como a min.

 Non obstante, a visión de certas paisaxes é premio dabondo..

 Nós, nativos de Ferrol, non saberíamos identificar estes "Eucaliptos" tan raros, coas follas douradas a ponto de caerse. A ver se alguén pode axudar..

 Meto unha foto, con espontáneo incluido, para que se poda apreciar o tamaño destas árbores. Non hai un Carballo así en Ferrol nin "jarto de grifa", que diría algún vello colega meu..

  Como dixen antes, logo do de onte, tiña moitas ganas de ver anfibios. E pola beira do río Belelle as Rás patilongas (Rana iberica) son fáciles de atopar.

 Hbaía machos e femias de bon tamaño (algunhas grávidas, Pedro). A esta, hipnotizeina un momento, para que ficara tranquila. Eu prefiro retratalas "ao natural", no seu medio, que é tal como se ven no campo.

 Cos cucharóns (larvas) vou ter que levar un cacharro de cristal, se quero meter algunha entrada deles na Primavera. Xa lle pedirei consello aos expertos...

 Unha das características máis habituais deste endemismo ibérico é a franxa central clara na gorxa. Non é diagnóstica na nosa zona. Pero normalmente xa vale para identificar esta rá. Eu fíome moito máis do tamaño do tímpano (moito máis notorio en R. temporaria) e sobre todo da palmadura interdixital nas patas traseiras. Afortunadamente a subespecie de Rá vermella que temos aquí ten unha membrana moi reducida, en comparanza co subespecie nominal. Algo que nos axuda a distinguila da R. iberica, nas zonas do norte do país, onde ambas son moi comúns.

 Tamén estaba moi chula unha charca que controlamos hai anos na Capela. pero aínda non había nada visíbel na auga. A Capela é un concello de certa altitude (400 m. aproximadamente, de media) e bastante máis frío que Ferrol. Asi que as datas de entrada poden variar un pouco con respecto á costa de Ferrol. Localizar os anfibios dentro da auga tamén tén a súa ciencia, pero iso queda para outro día...

 Unha aperta.

El naturalista "forense"

 Los censos de acuáticas, la fotografía o el trabajo de campo para los diferentes atlas son cosas que siempre apetecen a un naturalista aficionado. Pero en ocasiones es importante realizar actividades menos agradables, por no decir desagradables del todo, y no por ello exentas de valor científico. Que se lo digan a los colegas mastozoólogos, cuyo trabajo de estudio de los mamíferos está muchas veces basado en analizar rastros, huellas y..... excrementos.

  Hoy fui a visitar el ex-humedal de San Xurxo, en la costa ferrolana. Digo "ex" porque aquello hace años que ha dejado de ser tal cosa. En mis inicios de "bicheo", allá por la década de los ochenta, todavía conservaba San Xurxo un par de pequeñas lagunillas en lo más interior del carrizal.

 Actualmente, el proceso de colmatación ha transformado el "Carregal" en un simple carrizal, sin aguas libres permanentes. Apenas queda ya una zona de encharcamiento estacional. Y aún encima esta zona permanece seca en estos días de mediados de Noviembre, como se puede apreciar en esta foto:

 La masa de carrizal de Phragmites australis carece actualmente de interés para las aves acuáticas que, en su mayor parte, han desaparecido de aquí, al faltar aguas libres. Únicamente Rascones y quizás Gallinetas mantienen poblaciones nidificantes hoy en día, habiendo desaparecido hace tiempo el Zampullín, la Focha, el Carricero tordal o el amenazadísimo Escribano palustre.

 Por el contrario, la vegetación arbustiva de Sauces aumenta sin parar día a día, invadiendo espacios anteriormente ocupados por carrizal o juncal.

  A pesar de esta ausencia del líquido elemento, los "regatos" que desembocan en el Carregal, y las charcas temporales, tienen todavía una enorme importancia para los anfibios de la zona.

 Al llegar la estación de las lluvias aumenta la actividad de tritones, salamandras y anuros, iniciando ya algunas especies el proceso de la reproducción. Los más madrugadores por nuestra zona son los tritones (Triturus/ Lissotriton spp) y Ranas bermejas (Rana temporaria), que en estos días de Otoño se entregan ya a las actividades "amatorias", tan antiguas como el mundo mismo...

 Por desgracia para ellos, el ser humano no les pone las cosas fáciles. Cierto es que en ocasiones la construcción de represas, depósitos o charcas de cantera abandonadas, suponen un auténtico oasis para ellos, que los anfibios aprovechan muy, pero que muy bien. Pero es infinitamente mayor el daño que les hemos provocado, con la destrucción de lagunas, humedales, vegas fluviales enteras, ríos,...

 Uno de los problemas más grandes a los que se tienen que enfrentar los anfibios en sus increíbles migraciones de reproducción, son las infraestructuras contruídas por nosotros.

 Ésta es, digamos.."La carretera de la muerte", que diría el Tarantino. Cada año, miles de anfibios son atropellados en ella. Al igual que otros tramos asfaltados cercanos a grandes charcas o ríos de corriente lenta, en ella encuentran un triste final muchos de estos animales.

 Al igual que el año pasado realicé un pequeño censo de víctimas. El mal estado de los restos no ayudó. Hay que entender que el paso de los coches deteriora muy rápidamente estos cadáveres y, después de unos días, pierden todos los rasgos diferenciadores. Así que uno se debe transformar, por un momento, casi, casi, en un forense.

 Además, el tráfico, bastante intenso, no es para tomarse la cosa a broma. Uno de mis objetivos principales era que el "censador" no entrase a formar parte del "censo". Así que apenas había tiempo para analizar los restos. Una breve mirada... y para el arcén. Sobre todo en los cambios de rasante.

 Me dejo de rollos y paso a detallar los resultados, en un tramo de menos de 1 kilómetro (los estómagos sensibles que salten esta entrada..):

 - 118 Tritones jaspeados (Triturus marmoratus). Estos se distinguen bastante bien casi siempre, debido a su tamaño, color ventral y dorsal. Las fotos son de los restos mejor conservados (imaginad cómo estaban la mayoría..)

- 294 Tritones pequeños. La inmensa mayoría Tritones palmeados (Lisotriton helveticus). También algunos ibéricos (L.Boscai) de los que realicé dos identificaciones claras. El pequeño tamaño de ambas especies hace que se deterioren muy rápidamente.

- 2 Ranitas de San Antonio (Hyla arborea). Éstas son, probablemente, el anfibio más fácil de determinar. Tiene que estar muy chunga la cosa para no ver ese verde precioso de su dorso.

 - 1 Rana bermeja (Rana temporaria). Me sorprendió non encontrar más (ojo, no estoy diciendo que "quisiera" encontrar más, pobriñas..). Me comentaba Pedro Galán que por A Coruña la cosa está un poco retrasada este año. Pues parece que aquí también..

- 2 Sapos comunes (Bufo bufo). Normalmente el color anaranjado de sus glándulas parótidas y  su piel dura (que aguanta bastante) ayuda mucho.

 - Por supuesto siempre hay restos que resulta imposíble identificar, y que sería necesario analizar en laboratorio.

  En fin, sé que no es una entrada agradable para muchos.  Para mí el primero. Pero quiero mostrar lo sorprendente de este grupo de los anfibios. Sin apenas agua, rodeados por carreteras, amenazados por la contaminación, el cambio climático, las enfermedades.. Y llega el Otoño y aparecen por cientos, dando una auténtica lección de dureza y resistencia sin parangón, dentro del mundo animal.

 Maravillosos estos anfibios..

 Afortunadamente acabé la mañana de manera un poco más agradable. Llamé a Paco Girón, y fuimos tomar un par de cañas, para olvidar tante tripa y tanto "pelexo" aplastado, mientras charlábamos sobre gaviotas  y anillas, o escuchaba como iban a anillar a la fraga del Belelle a finales de los setenta.  Porque no hay mayor placer para mí que escuchar las historias de los veteranos. Eso si que tenía mérito, en aquellos tiempos en que ser naturalista en Galiza era "cousa do Demo".
Qué grandes eran la gente de esa generación!!

 Por último, señalar que ya he puesto la hora correcta en las entradas y comentarios del blog. Tenía la hora del Pacífico y ya he puesto la GTM+1 ( imagino a la peña pensando.."este Xabi siempre publica de noche..¿será un vampiro?")

 Un saludo.

Ría de Ferrol. 17 de Novembro

  Mediado o mes de Novembro, a entrada de aves acuáticas invernantes tórnase máis evidente cada día. Hoxe, na compaña de Pepe Vidal e Pedro Cruzado, estivemos pola ribeira sur da ría ferrolá.

Non atopamos Mobellas (Gavia spp), invernantes regulares nos últimos invernos. Pero si un grupo de 64 Mergullóns de pescozo negro (Podiceps nigricollis). Unha cifra moi elevada para estas datas (o groso dos nigricollis entra en Decembro). Polo tanto podemos aventurar que este ano vai haber de novo, moitos mergullóns, especie que posúe nesta ría un dos principais cuarteis de invernada de todo o noroeste ibérico. O ano pasado David Martínez Lago censou 138 exemplares, récord histórico na ría de Ferrol.

 Mentras desfrutábamos dos mergullóns, os Carráns cristados pasaban perto de nós. Milagrosamente puiden enfocar ben un par de veces (nestes casos abuso do zoom e claro, se me vai do encuadre).

 Mañá teño convocada unha rolda de prensa na que explicarei os detalles deste inusual acontecimento fotográfico.

 Un Corvo mariño real (Phalacrocorax carbo) andaba a velas vir

 Varios centos de Corvos mariños reais pasan a estación fría na ría de Ferrol. As torres de alta tensión son un pousadeiro como calquera outro....

 No Seixo, a terra de Pedro, o Bilurico das rochas (Actitis hypoleucos) adoita formar bandos que case parecen pilros polo número. Cómpre recordar que, ao contrario que Mazaricos ou Pilros, os Biluricos (Tringa e Actitis) son limícolas de tendencia máis ben solitaria, en liñas xerais. Ou de formar pequenos grupos, coma moito. Por iso sorprende atopar unha concentración como a de hoxe, con un mínimo de 23 exemplares. por cortesía dun fulano e os seu cans non puiden contar ben... Esta foto da embarcación foi sacada hai unhas semanas.

 Por último, comentar que o número de Pilros comúns (Calidris alpina) xa aumentou a 98. A marea xa subira bastante e estaban descansando no clásico pousadeiro de pleamar, na ponte das Pías. Bueno, este non..

 E como as tardes do inverno non dan para moito, así rematamos a visita.

 Ata outra.

O furtivismo que non cesa. Historia doutra denuncia.

Onte estiven na lagoa da Frouxeira na compaña de José Rivera (alias Pepín). O que semellaba de inicio unha visita tranquila, axiña tornouse en enfado e cabreo.

 Por enésima vez (xa non sei cantas van) foi descuberta unha rede furtiva instalada na Baía da Lontra. Non son moi experto na materia, pero logo de investigar en Internete, penso que era un pequeno "trasmallo" (ou sexa, unha serie de redes de distinta malla superpostas, con flotadores e pesos  para mantela en posición vertical, máis ou menos).

 A actividade da pesca con redes ou nasas está proibida desde hai moitos anos nesta lagoa (protexida?). Sen embargo supón unha eiva crónica, histórica, perpretada desde hai décadas neste humidal.

 Habitualmente os furtivos escollen épocas en que a lagoa presenta altos niveis de auga. Como agora. Por desgraza para eles, somos moitos os que día si e día tamén andamos de "voyeurs" por alí, controlando todo o que se move.

  Hai menos dun ano, comentara precisamente no foro de Galiciaves que acababa de cachar en plena faena a un destes personaxes, e fixera a correspondente denuncia ante o Seprona.

 Onte eu e máis Pepín dirixímonos ao cuartelillo da Garda Civil en Valdoviño, dado que o Seprona nos "desviou" cará eles (esa é outra...). O axente que nos atendeu tratounos bastante ben e pareceu realmente preocupado polo tema, dándonos repetidamente as grazas por avisalos.

 Como teño dito ata cansarme, estes pescadores furtivos son de sobra coñecidos por toda a parroquia... e tamén pola Garda Civil.  Pepín foi testemuña de cómo o axente reaccionou cando lle dei máis datos (como o modelo do vehículo do susodicho..). E soltou o xa recoñecido: "Ah, si, os de sempre, xa sabemos...". Palabras que me soan tristemente familiares, cada vez que lles fago unha "visita".

 Eles chamáronme logo para informarme de que atoparan tamén unha balsa hinchable, oculta na ribeira. Tardaron en dar coa rede, pois as boias eran pequeniñas e a lagoa estaba moi batida polo vento. De feito chegamos a pensar que o tipo xa recollera mentras nós estábamos facendo a denuncia. Pero por fín, á tarde, avisáronme de novo que xa deran con ela.

 Informáronme de que se dispoñían a realizar unha espera (cual Rubén Portas detrás do lobo). E me aseguraron que en canto tiveran novas volverían a chamarme.

 Aínda que, ao día seguinte, sigo esperando, quedei bastante contento da resolución dos axentes (que por outra banda non fixeron máis que cumprir co seu deber.)

  Realmente non sei eu se este problema terá solución. Cónstame, de boa tinta, que hai certa "permisibidade" entre a parroquia con estes furtivos (igual que ocorre, sen ir máis lonxe, cos que prenden os montes). Seguramente contan con máis simpatías que os "señoritos da cidade que vamos aló a grabar os patos".

 A maiores do dano causado entre a fauna piscícola, estes aparellos han provocar, moi probablemente, baixas entre algunhas especies mergulladoras (Mergullóns, Fochas, parruliños, Lontras xuvenís?). Non sei eu se haberá estudos feitos ao respecto, pero seguro que estes fulanos de cando en vez sacan algo máis ca peixe desas redes.

 Pero é que ademáis estou seguro que son os que están detrás das queimas dos tres observatorios ornitolóxicos. Non teño provas, pero tampouco dúbidas...

 Un saúdo, e nos vemos na próxima denuncia (que volverá, por suposto)

 E como prefiro acabar a entrada con algo máis alegre, comento unha cousa. Por mellorar un pouco a calidade do blogue, intentei varias veces instalar o "gadget" do tradutor de google, pero non fun capaz (cando intento descargalo infórmaseme de que "nestes momentos está fóra de servizo"). Síntoo.

  Pero como tiña ganas de meter algun elemento novo, dos moitos complementos que ofrece o programa, decidín instalar o contador de visitas. Supoño que os censadores patolóxicos o levamos nos xenes. O mesmo contamos Mazaricos na ría de Ortigueira, como traballadores nas manifestacións de Ferrol, ou anfibios esmagados por tramo asfaltado. Todo vale! E non podía deixar de "censar" os visitantes desta páxina, je, je,..(é defecto do animal).

 E acabo de ver que xa tiven case 4000 visitas. Non sei se iso é moito ou pouco, nin sei tampouco se inclúe as miñas propias de edición de entradas. Pero me dá unha media de case 50 visitas por día.

  Probablemente sexa unha cifra modesta en comparanza con outros blogues veteranos que hai por ahí, pero para mín non deixa de ser un dato moi valioso. A todos e todas elas quero agradecer moi sinceramente o interese por este blogue, que apenas acaba de nacer hai dous meses e medio, e que aínda está, como quen di, en pañais...(sobre todo no apartado fotográfico, que espero que vaia mellorando co tempo).


 Polo tanto, e de todo corazón, MOITAS GRAZAS A TODOS E TODAS VÓS!

Buscando a Rá vermella (Rana temporaria) por Ferrolterra

  Hoxe a primeira hora dei unha voltiña polo lago de Doniños. E digo "lago" porque creo que a éste si o podemos considerar como tal, se atendemos a unha das acepcións tradicionais, que describe un lago por seren unha superficie lacustre con máis de tres metros de profundidade. Se aplicamos esa definición, por exemplo, o de Doniños pode ser denominado con este termo.

 A esta enseadiña chámolle, desde hai moitos anos, a "Baía dos Nenúfares", por motivos obvios...

 Agora as follas flotantes do Ambroíño de río (Nymphaea alba) están a secarse, antes de desaparecer baixo as augas durante o inverno..

 Estas follas, xunto cos restos dos xuncos e espadanas, supoñen un bon lugar para observar multitude de invertebrados acuáticos de todo tipo, como este Caracol acuático. Aquí a miña escasa bibliografía  impídeme ir máis aló e non podo determinar nen sequera a familia, das varias que hai nas augas continentais europeas.

 Na superficie, as Galiñolas (F.atra) ou estes Mergullóns (T.ruficollis) monstrábanse, coma sempre, moi desconfiados.

  O meu obxectivo nesta visita era sen embargo atopar a Rá vermella (Rana temporaria) en Doniños, aproveitando a alta humidade que reinaba a primeira hora (case o 100 %) e as temperaturas frescas, que facilitan a observación de anfibios en xeneral.
   Este anuro de montaña está presente amplamente na comarca ferrolá, pero quería perfilar un pouco o límite da súa área de distribución no concello. Non houbo sorte.

  E busquei nos lugares típicos da especie. Ou sexa, "ecotonos" entre arboredo caducifolio e prados húmidos-enchoupados, que constitúen un hábitat moi característico da temporaria...

 Ás veces é moito máis doado atopar as postas nas típicas charcas estacionais de inverno. Pero a chuvia caída aínda non foi dabondo para enchelas.

 Durante a prospección penetrei na espesura do bosque de inundación, formado por Salgueiros (Salix atrocienerea) e Ameneiros (Alnus glutinosa), buscando lugares con maior cobertura vexetal sobre a follasca do chan.
  Nestes entornos de permanente sombra e humidade son comúns diferentes tipos de fentos, como este espectacular Dentabrú (Osmunda regalis). A min sempre me pareceu que ten un aspecto tropical.

  ...ou estoutro, que penso que pode ser... Stegnogramma pozoi? (socorro!)

Pero as rás que apareceron non eran vermellas, senón a Rá verde (Rana perezi), de costumes bastante máis acuáticas. Nesta época do ano, aparecen moitos exemplares relativamente lonxe da auga, como este adulto.
  Simplemente polo "jizz" resulta fácil distinguila en moitas ocasións. A súa axilidade, moi superior á da temporaria, e os seus saltos, moito máis potentes, por exemplo, son característicos (onde non está presente a R.iberica, como é o caso). A liña verde dorsal é diagnóstica.

  En vista do éxito, fun ata as brañas de Lobadiz, na parroquia de San Xurxo.

 Alí tampouco tiven sorte. De feito apenas había puntos de auga aínda. O que levantei nada máis chegar foi unha Becacina (Gallinago gallinago). Poño algo parecido a unha foto...(na miña defensa alego que estaba xa no quinto pino e non había luz..)

 Con esta Carriza dos xuncos (Cisticola juncidis) tiven máis sorte, e puiden retratala de maneira máis digna.

 E andaba eu atento aos anfibios e saltou a sorpresa: dúas Escribentas laponas (Calcarius laponicus) decidiron sair voando a varios metros de min, no medio dunha pequena xunqueira. Colléronme totalmente de sorpresa e non puiden sacar foto. Unha pena. Esta é unha desas rarezas polas que os máis "frikies" da ornitoloxía, os "bimbeiros", son capaces de facerse 1000 km en coche para velas...

 Decidín cambiar de aires e de obxectivo.

 É ben sabido que Ferrol foi históricamente unha cidade de importancia estratéxica para a mariña de guerra. Unha consecuencia disto é a existencia dunha morea de antigas baterías de defensa espalladas por todo o litoral da comarca ata Valdoviño, case todas abandonadas hoxe en día.

 Os túneis dalgunhas destas instalacións están agora inundados e ofrecen unha nova oportunidade para a cría de varias especies de anfibios.

  Ou para a flora acuática, coma a Espiga de auga (Potamogeton natans), que posúe tamén follas flotantes.

 
 Fóra do túnel sorprendeume un xuvenil de Lagarto das silvas (Lacerta schereiberi), que non puiden retratar. Unha cita moi tardía, desde logo, para tratarse dun lagarto.

  O que sí puiden fotografar foi este Sapo raxado (Discoglossus galganoi), que case pisei, nunha charqueira.

A pesar do grave despiste de deixar a lanterna no coche, metínme un pouco polo túnel, ata onde a luz do día mo permitíu.
   Os Tritóns comúns (Lisotriton boscai) son residentes permanentes destas instalacións. Aínda que non son moi amigo de manipular a fauna para a súa observación, a falta de luz obrigoume a coller un exemplar para ilustrar o blogue.

 Había larvas da especie por aló. A diferenza dos cucharóns de anuro, os de tritón (ou píntega) teñen desde que nacen as patas dianteiras, saíndo posteriormente as traseiras. As branquias externas, para poder respirar baixo a auga, son outra notable diferenza con respecto ás larvas de rás e sapos que, por carecer desta "tecnoloxía",  necesitan subir á superficie para respirar..

Tamén había varios machos de Tritón verde (Triturus marmoratus). Durante o período de celo desarrollan cristas moi vistosas no corpo e cola, e a súa pel vólvese máis escura e granulosa. Este exemplar comezaba a amosar estes caracteres.

 Sorprendentemente, observei cando menos, unha larva relativamente xoven (duns dous meses, como moito) de marmoratus. Un dato realmente interesante, toda vez que a especie abandona habitualmente a fase acuática en Maio-Xuño, volvendo á auga nestes días de Novembro.

 Polo tanto, á vista da existencia destes cucharóns de T. marmoratus, podemos deducir que algunha exmplar prolongou o seu período reprodutor nestes túneis ata o mes de Setembro, máis ou menos

 Coméntame Pedro Galán no correo privado que é certamente sorprendente esta observación, pero que pode ser efectivamente unha posta tardía, debido ás características tan especiais deste hábitat. Polo que me di, semella que aínda nos queda moito por aprender sobre a bioloxía dos tritóns.

  Ata a próxima!