Seguidores e seguidoras

martes, 21 de maio de 2024

20/05/2024 De vuelta por Moeche

     Seguimos con un mayo extraordinariamente lluvioso. Mientras escribo estas líneas ya han caído 225 litros en la estación de Ferrol y seguramente acabará convirtiéndose en el mayo más lluvioso de lo que llevamos de siglo. Ayer por la mañana además había niebla en los campos de Moeche. Y, como si fuese un déjà vu, apareció el jabalí del otro día en el mismo camino y casi a la misma hora.

Jabalí (Sus scrofa)

   Aquella zona es una mina en cuanto a señales de mamíferos. Suele haber huellas de tejón (Meles meles), rastros de jabalí (Sus scrofa), excrementos frescos de marta (Martes martes) o de zorro (Vulpes vulpes) y también los he encontrado de comadreja (Mustela nivalis). Ayer me topaba con éste, que a primera vista parecía de marta, aunque el olor era bastante más desagradable de lo habitual en la especie, así que por si acaso no envíe la cita a Observado.

Probable cacola de marta (Martes martes)

   En 2011 el Grupo Naturalista Hábitat había publicado un artículo sobre distribución de marta en su revista Chioglossa. Aquel trabajo coincidía bastante con el atlas de vertebrados de Galiza publicado por la SGHN en 1995. Pero el año pasado se ha publicado un estudio mucho más completo (que incluye muchas imágenes de fototrampeo), coordinado por Marcos Mallo (1). En este nuevo trabajo vemos que la marta ha experimentado un avance espectacular en su distribución hacia el oeste gallego, algo que ya veníamos percibiendo los naturalistas más veteranos.

 Distribución actual de Martes martes (mapa derecha) en comparación con datos de 2011

    Dejamos el pelo y volvemos a la pluma, con estas dos perdices que veo a menudo, probablemente procedentes de sueltas cinegéticas. No acabo yo de verles hábitat allí.

Perdices comunes (Alectoris rufa)

Perdiz común (Alectoris rufa)

  Respecto al alcaudón, parece que hay tres o cuatro parejas establecidas. Por ahora. A ver si para de llover, por Dios...

Alcaudón dorsirrojo (Lanius collurio)

  Bueno, pues termino el post esperando que cambie la climatología de una vez (los lectores de secano estarán sintiendo cierta envidia pero tanta agua es demasiada, de verdad)

Petirrojo (Erithacus rubecula)

Paisaje de Moeche. 

domingo, 19 de maio de 2024

19/05/2024 Censo de acuáticas na Frouseira

    Pois vai haber que ir á Frouseira cando chove! Esta mañá en dúas horas de mostraxe só cinco persoas atopadas no paseo peonil e cero cans. Insólito.


Lagoa da Frouseira, Valdoviño. Fotos con Samsung A52

  O tempo tan chuvioso que estamos a ter non favorece a sedimentación de limícolas, das que había unhas cifras moi cativas. Desta volta censei tamén as anatídeas e outras aves reprodutoras. Imos cos dados do observado hoxe:

  • 36 Patos cincentos (Mareca strepera). 21 machos + 15 femias. 
  • 123 Lavancos reais (Anas platyrhynchos). 101 machos + 21 femias. Eu antes sempre tiña coma referencia o número de femias á hora de considerar a poboación reprodutora. Sen embargo José Souza comentou aquí a importancia de controlar eses grupiños de 3-5 machos, que considera coma exemplares reprodutores que xa abandonaron á femia. Tendo en conta que as 22 femias estaban case todas "emparelladas" calculo que habería arredor de 70-75 machos formando eses típicos grupiños pequenos dos que fala o mestre Souza e que el considera, se non entendín mal, coma exemplares desvinculados xa dunha femia reprodutora (corrixe o que proceda, Jose). En calquer caso, non observei nin unha soa rolada de femias con pitos, algo moi preocupante a estas alturas do ano e que insinúa un fracaso masivo nas nidadas por predación, mal tempo, etc.
  • 3 Mergulletes comúns (Tachybaptus ruficollis). Sen indicios de cría, aínda. Os poucos polos que nacen adoitan aparecer entrado o verán, cando a lagoa está pechada e sen influencia mareal.
  • 4 Galos de auga comúns (Fulica atra) agrupados na parte sur da lagoa. Reprodutor moito máis escaso e irregular có mergullete. Necesita un nível hídrico estable.
  • 14 Píldoras cincentas (Pluvialis squatarola)
  • 11 Píllaras reais (Charadrius hiaticula)
  • 1 Píllara das dunas (Anarrhynchus alexandrinus)
  • 1 Mazarico chiador (Numenius phaeopus)
  • 1 Fuselo de rabo pinto (Limosa lapponica)
  • 1 Bilurico das rochas (Actitis hypoleucos)
  • 5 Virapedras comúns (Arenaria interpres)
  • 2 Pilros grosos (Calidris canutus)
  • 1 Pilro ferruxento (Calidris ferruginea). Quizá eran 2 tamén
  • 41 Pilros tridáctilos (Calidris alba)
  • 33 Pilros comúns (Calidris alpina)
  • 2 Gaivotas patiamarelas (Larus michahellis)
  • 30 Gaivotas escuras (Larus fuscus)
  • 3 Corvos mariños grandes (Phalacrocorax carbo)
  • 2 Garzas brancas pequenas (Egretta garzetta)
  • 4 Cullereiros comúns (Platalea leucorodia)

Galos de auga (Fulica atra). Imaxe testemuñal


Limícolas no areal

Pilro ferruxento (Calidris ferruginea, en amarelo) e pilro groso (Calidris canutus, en laranxa)

Cullereiro común (Platalea leucorodia)
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:1600   V:1/640   F:6,3

  Ún dos cullereiros levaba un xeolocalizador no lombo, así como unha anela metálica que me foi imposíbel ler. Entendo que estes instrumentos de seguimento poden dar moita información pero son necesarios nunha especie que non estea en risco de extinción? 

Cullereiro común con transmisor xeolocalizador
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:1600   V:1/640   F:6,3

 Un adulto portaba anelas de PVC pero bastante choio tiña co censo de anatídeas reprodutoras como para determe nestas cousas (máis secundarias desde o meu ponto de vista).

Cullereiro común. Imaxe moi recurtada
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:1600   V:1/640   F:6,3

 A maiores das acuáticas cabe salientar a observación dun picanzo vermello (Lanius collurio) macho na zona dos últimos chalés da pista en dirección sur. Probablemente un exemplar en pasaxe migratoria despistado polo mal tempo destes días. Tamén os primeiros voantóns de anduriña común.

Anduriña común (Hirundo rustica). Voantón do ano

 E así rematamos por hoxe. A verdade é que había moitos anos que non desfrutaba tanto camiñando pola pista de miña querida lagoa, sen domingueiros nen mascotistas. Por un momento pensei que estaba en 1986!

sábado, 18 de maio de 2024

17/05/2024 Seguimos con el plan "Mustela 2024"

  El viernes ha sido festivo en Galiza por ser Día de las Letras Gallegas, otra "especie" en peligro de extinción (este blog es seguido por muchos lectores de otros territorios del Estado y por eso empleo el español en muchas entradas pero fuera de ese espacio internacional que supone Internet soy gallego-hablante). Por ser día no laboral tuve oportunidad de volver a mis queridos campos de Moeche, donde me recibió un clima 100% gallego, como no podía ser menos:

"Esperando a que pare de llover". Óleo sobre lienzo de estilo modernista

   Una lluvia moderada y persistente me fastidió la primera hora del muestreo. Con paraguas se puede pajarear, por supuesto, pero el ruido de las gotas al caer sobre la tela dificulta la escucha de los cantos. Si además vas anotando las citas en el móvil mientras intentas que no se te mojen los prismáticos y la cámara con teleobjetivo, pues casi pareces el clásico hombre orquesta de las películas.

En el "observatorio" 

 Precisamente por ir con tanto pertrecho no pude tomar alguna foto decente a uno de los jabalíes más imponentes que he visto en mi vida, y llevo unos cuantos, como todo ferrolano. Únicamente pude disparar cuando el bicho se alejaba bajo la lluvia.

Jabalí (Sus scrofa), foto testimonial

  Un zorro pasó más lejos aún. La foto vale para la cita y poco más. Por mi experiencia de campo, mayo es el mes en que resulta más fácil la observación de zorros activos durante el día.

Zorro (Vulpes vulpes) caminando por la carretera

  Entre las 8,00 y las 8,30 h la lluvia me dio una pequeña tregua, para luego volver a diluviar. Aproveché para completar el recorrido habitual hasta Penasalbas.


  En el hueco de una estaca de madera había criado antes una pareja de herrerillos (pincha). Por lo visto el piso ha cambiado de inquilinos:

Carbonero común (Parus major) portando ceba para pollos

Una pareja de carboneros comunes entraba con orugas de mariposa al agujero para cebar a los pollos.


Carbonero común (Parus major) saliendo del nido

  El zorzal charlo es reproductor común en montes de la zona pero resulta más raro de de ver en los campos de abajo. Ayer había un par de ellos. Igual eran los primeros volantones del año aunque en las fotos parecen adultos.

Zorzal charlo (Turdus viscivorus)

   Con tiempo lluvioso es complicado controlar alcaudones. Sólo pude detectar una pareja y un macho. Pero las fotos con lluvia quedan muy bonitas, eso sí.

Alcaudón dorsirrojo (Lanius collurio). Imagen recortada, editada con reducción de ruido inteligente
OM-1 + Zuiko 100-400 mm   ISO:3200    V:1/200    F:6,3

Alcaudón dorsirrojo (Lanius collurio)
OM-1 + Zuiko 100-400 mm   ISO:3200    V:1/200    F:6,3
 
    El resultado del muestreo en cuanto a mustélidos fue cero (cero es un resultado, dice la ciencia). Álvaro Pérez tuvo más suerte mientras controlaba alcaudones en Cedeira. Una marta salió a su encuentro y pudo tomar estas fotos tan chulas, que comparto en Bichos.

Marta (Martes martes). Foto. Álvaro Pérez
Panasonic DZ-FZ82 (focal 660 mm equiv.)  ISO:2000   V:1/200   F:5,6

 Sensibilidades de ISO 2000 o 3200 en la OM-1 casi son rangos medios pero para el sensor 1/2,3" de una Panasoniz FZ82 es muchísimo. Aún así Álvaro ha logrado unas fotos más que dignas de este carnívoro tan común ahora en nuestra comarca (quién nos lo diría hace treinta o cuarenta años!).

Marta (Martes martes). Foto. Álvaro Pérez
Panasonic DZ-FZ82 (focal 830 mm equiv)   ISO:3200   V:1/200   F:5,6

   Y ahora a ver si va parando de llover, que ya toca, mecagoenlamar...

martes, 14 de maio de 2024

13/05/2024 Control de picanzos (Lanius collurio)

   Logo da viaxe a Cospeito tiña curiosidade por saber se tamén chegaran á comarca de Ferrol os picanzos vermellos, unha das aves migrantes que veñen máis tarde (os primeiros rexistros propios adoitan ser entre o 10 e o 20 de maio). Por ese motivo fun aos campos de Moeche a mañá do domingo. Desta volta levei o Panasonic 100-300 mm, que avulta e pesa moito menos có Zuiko. 

   As primeiras fotos foron para este escornabois pequeno (Dorcus parallelipipedus), que deben estar agora en plena emerxencia. Atopei dous exemplares vivos e outro máis atropelado. Para fotografalos metín os aneis de extensión porque este obxectivo non permite achegarse tanto coma o Zuiko.

Escornabois pequeno (Dorcus parallelipipedus)
OM-1 + Panasonic 100-300 mm + aneis extensión 26 mm  ISO:12.800   V:1/100   F:5,6

 Era moi cedo e co ceo toldado de nubes. Disparando sen tripé non queda outra que subir moito o ISO. A redución do ruido coa I.A. do Lightroom segue a deixarme coa boca aberta. Tarda quince minutos en procesar cada RAW mas paga a pena.

Escornabois pequeno (Dorcus parallelipipedus)
OM-1 + Panasonic 100-300 mm + aneis extensión 26 mm  ISO:12.800   V:1/125   F:4,5

 Durante as mostraxes entre Casalousada e Penasalbas observei o primeiro abelleiro europeo da primavera. Esta rapina é outro migrante serodio que chega máis ou menos canda o picanzo.

Abelleiro europeo (Pernis apivorus)

   A sorpresa da mañá veu con este picapau grande. Os petos normalmente baten co peteiro en troncos secos durante a época de celo, mas éste facíao nunha torre metálica. Nunca tal vira. 

Picapau grande (Dendrocopos major) tocando Metal

Torre onde estaba o picapau

  Os picanzos vermellos apareceron: unha parella e 3 exemplares máis.

Picanzo vermello (Lanius collurio) toma moi recurtada
OM-1 + Panasonic 100-300 mm   ISO:6400   V:1/320    F:5,6

  Un deles estaba a emitir o seu canto, que resulta insólitamente baixo de volume e forza, pois case non se escoita a poucos metros de distancia. É curioso que un ave tan chamativa dispoña dun canto tan cativo (lembra o caso do cardeal europeo).

Picanzo vermello (Lanius collurio) cantando
OM-1 + Panasonic 100-300 mm   ISO:6400   V:1/320    F:5,6

   A ver cantos quedan na zona finalmente, porque a primavera está a ser moi chuviosa. En marzo caeron 246 mm por 142 mm en abril. No que levamos de maio van 120 mm e a predición aponta a que vai ser coma marzo. Semella que estes episodios de choivas fortes e persistentes afectan negativamente a moitas aves reprodutoras e supoño que será pior no caso de especies insectívoras coma o picanzo. Estaremos atentos.

luns, 13 de maio de 2024

Por tierras de Xermar, 2ª parte: aves

 Como decía en el post anterior dediqué las primeras horas de la mañana del sábado a la observación ornitológica, aunque aún era casi de noche cuando llegué a la zona.

Amanecer en Rebuxín, Cospeito (6,45 hora zulú)
OM-1 + Panasonic 14 - 42 mm  ISO:25.600    V:1/100   F:4,5

 Entre las 7,00 y las 11,00 h estuve caminando por las pistas próximas al lugar de Rebordelo, parroquia de Xermar, haciendo paradas en puntos de interés. 


Paisajes de Xermar, Cospeito (Lugo). Tomas con Samsung A52

    El aguilucho cenizo (Circus pygargus) parece que ha desaparecido definitivamente de la zona pero si vi otras especies más comunes o, mejor dicho, menos escasas. Porque algunas de ellas están sufriendo también un drástico declive poblacional.

  • Codorniz (Coturnix coturnix). Escuchados 3 ejemplares.
  • Tórtola europea (Streptopelia turtur). También 3 individuos
  • Cuco común (Cuculus canorus). Escuchados u observados 8 machos cantores en la zona muestreada, de unas 100 ha de superficie prospectada. Tres de ellos cantando simultáneamente en la primera parada (Rebuxín, a más de 2 Km de Rebordelo). En la costa norte hace más de veinte años que ya no se oye al cuco.
  • Cigüeña común (Ciconia ciconia). Concentración de más de 50 ejemplares. Muchos nidos con pollos instalados en Pinus pinaster
  • Chotacabras europeo (Caprimulgus europaeus). Nada más salir del coche, a las 6,34 h, escuchaba el trino característico de la especie. 
  • Abubilla (Upupa epops). Un par de ejemplares
  • Alcaudón dorsirrojo (Lanius collurio). Primeras citas de la temporada, con 4 bichos avistados, incluyendo una pareja con ceremonia de cortejo en la que el macho ofrecía presa recién capturada a la hembra
  • Alondra totovía (Lullula arborea). Dos ejemplares. Durante el muestreo observé también un par de bisbitas arbóreos (Anthus trivialis) y varias alondras comunes (Alauda arvensis). Creo que es la primera vez en mi vida que veo estos tres pájaros coexistiendo tan próximos.
  • Lavandera boyera (Motacilla flava iberiae). Dos parejas. Esta lavandera ha desaparecido de muchas zonas agrícolas en la franja costera, donde ahora sólo resulta común en sistemas dunares y humedales.

Tórtola europea (Streptopelia turtur)

Cigüeñas comunes (Ciconia ciconia) en nidos

Alondra totovía (Lullula arborea)

Alondra totovía (Lullula arborea)

Lavandera boyera (Motacilla flava iberiae)

  Termino con una escena porno:

Ranas verdes comunes (Pelophylaz perezi)

   Como veis seis horas de campeo dan para mucho. Y el domingo volví a Moeche para comprobar si también habían llegado a Ferrol los alcaudones pero eso os lo contaré en el próximo capítulo.

domingo, 12 de maio de 2024

Libélula de vientre plano (Libellula depressa) y más cosas en Xermar, Cospeito

 El fin de semana ha dado para mucho y voy a necesitar de varias entradas para contaros todo lo observado en mis paseos naturalistas. El primero de ellos realizado en varias charcas de Xermar, Cospeito (Lugo). Fueron tres horas de muestreo entomológico, entre las 11,00 y las 14,00 h del sábado. Primera parada en una charca que había descubierto el año pasado y que tenía buena pinta.

Charca muestreada. Foto: Samsung A52

  Esta charca semipermanente tiene una superficie aproximada de 1000 m cuadrados, es bastante profunda y con buena cobertura vegetal (Potamogeton, Typha, etc). Sabía que ya se estaban viendo libélulas, pero a estas alturas del año no me esperaba el festival que disfruté. Pongo la lista de odonatos presentes (podéis verla en este enlace a Observado):
  • 5 Ischnura graellsii.
  • 10+ Coenagrion puella. La más abundante.
  • 4 Pyrrhosoma nymphula. Pareja ovopositando
  • 6+ libélulas de cuatro puntos (Libellula quadrimaculata)
  • 2 libélulas de vientre plano (Libellula depressa). Un macho y probablemente una hembra, que no pude confirmar bien
  • 1 Sympetrum fonscolombii
   Tenía muchas ganas de volver a trabajar la fotografía de aproximación con los anillos de extensión. Con insectos pequeños que permiten acercarte mejoran mucho el resultado.

Coenagrion puella
OM-1 + Zuiko 100-400 mm + anillos (26 mm)  ISO:400   V:1/500    F:7,1

Ischnura graellsii desayunando
OM-1 + Zuiko 100-400 mm + anillos (26 mm)  ISO:800   V:1/800    F:7,1

Pyrrhosoma nymphula. Pareja ovopositando

  La Naturaleza es vida pero también es muerte. Una desafortunada Coneagrion salió volando en la dirección equivocada (sentí un poco de rabia pues la había levantado yo al acercarme a la orilla). 


  Caen muchísimas en las telas situadas entre la vegetación ribereña. Se llama ciclo natural.

Araña desayunando
OM-1 + Zuiko 100-400 mm + anillos (26 mm)  ISO:800   V:1/500    F:7,1
 
 Posadas en oteaderos de caza había también varias libélulas de cuatro puntos, uno de esos odonatos que los naturalistas conocemos desde niños por su facilidad para la identificación.

 Libélula de cuatro puntos (Libellula quadrimaculata) en posadero

Libélula de cuatro puntos (Libellula quadrimaculata)
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:400   V:1/500   F:8

  Como es un bicho que me encanta le dediqué tiempo, aunque todas las fotos fueron tomadas desde varios metros de distancia (por tanto llevan recorte).

Libélula de cuatro puntos (Libellula quadrimaculata)
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:400   V:1/640   F:8

Libélula de cuatro puntos (Libellula quadrimaculata)
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:400   V:1/400   F:9

Libélula de cuatro puntos (Libellula quadrimaculata)
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:400   V:1/800   F:7,1

Libélula de cuatro puntos (Libellula quadrimaculata)
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:400   V:1/400   F:7,1

  Lo mejor no vino en la charca principal, sino en otra más pequeña y estacional:

Charca estacional

   Un macho de libélula de vientre plano (Libellula depressa) se mostraba muy aquerenciado de esta segunda charca. También apareció brevemente lo que parecía una hembra, con su característico aspecto de "abeja gigante", pero no pude confirmarla.

Libélula de vientre plano (Libellula depressa)
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:400   V:1/800   F:7,1

  El Destino tenía una deuda conmigo. Hace ahora un año, durante una visita a la huerta de la Fundación Galicia Verde (por motivos médicos) había bimbeado mi primera depressa, pero no había podido fotografiarla. Ayer pude fotografiarla a gusto, aunque su timidez y la luz tan dura que ya había a esa hora dificultaron la cosa.

Libélula de vientre plano (Libellula depressa)
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:200   V:1/640   F:7,1

Libélula de vientre plano (Libellula depressa)
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:400   V:1/400   F:6,3

Libélula de vientre plano (Libellula depressa)
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:800   V:1/800   F:9

    Durante el muestreo encontré otras especies de insectos (lepidópteros, sírfidos o coleópteros), cuyas citas ya están subidas a la web de Observado. Por no sobrecargar el post pongo la foto de un escarabajo, de la familia Cantharidae.

Cantharis fusca
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:400   V:1/640   F:6,3

Después me acerqué hasta otra charca, distante unos 250 m de éstas.

Segunda charca muestreada

   Esta charca tiene unos 900 m cuadrados y también carácter semipermanente (al menos una parte de ella) pero dispone de mucha menos vegetación flotante o palustre. Por tanto supone un hábitat de características ecológicas bastante diferentes a la otra.


     El calor ya apretaba, tras una mañana de cielos nubosos y algún chubasco tormentoso, así que no paré mucho tiempo, aunque más o menos había las mismas especies de odonatos que en la otra. Y para mi sorpresa apareció una hembra de L. depressa, una libélula bastante rara de ver. (1)

"Ala Rota" (Libellula depressa) hembra
OM-1 + Zuiko 100-400 mm  ISO:400   V:1/500   F:6,3

  En la próxima entrada hablaremos de lo que pasó entre las 7,00 y las 11,00 h. Un horario habitualmente dedicado a las aves, obviamente.

(1) Identificada como hembra por una revisora de Observado. Yo ni me había fijado.