Seguidores e seguidoras

domingo, 28 de febrero de 2021

Ría de Ortigueira, censo parcial 27/02/2021

Ayer tocaba volver por la Ría de Ortigueira, que me recibió con el tiempo habitual por el extremo N.

Vista desde el muelle de Ortigueira

 Quería volver a probar el nuevo Kowa TSN 88, que apenas he estrenado, y nada mejor que realizar un censo de acuáticas. Aunque el viento y la luz espantosa que había impidieron contar algunas especies, que se veían casi de color negro en el intermareal. 

Zarapitos trinadores, tal como se observaban

 Resultado del censo (hecho con marea baja y sólo en la ría central):

  • 4 Ánsares piquicortos (Anser brachyrrhynchus). Un ganso muy raro hace unos años pero cada vez más frecuente.
  • 1 Barnacla carinegra (Branta bernicla)
  • 2 Cucharas europeos (Spatula clypeata)
  • 286 Silbones europeos (Mareca penelope). La mayoría han marchado ya rumbo a sus cuarteles de cría en el N de Europa
  • 1 Silbón americano (Mareca americana)
  • 68 Azulones (Anas platyrhynchos), casi todos machos.
  • 28 Ánades rabudos (Anas acuta)
  • 172 Cercetas comunes (Anas creca), contadas todas en el estuario de Cuíña
  • 1 Porrón bastardo (Aythya marila)
  • 2 Negrones comunes (Melanitta nigra)
  • 2 Negrones especulados (Melanitta fusca). Sólo pude tomar foto testimonial.
  • 3 Serretas medianas (Mergus serrator)

Ánsares piquicortos (Anser brachyrrhynchus) comiendo Zostera

Barnacla carinegra (Branta bernicla)

Silbones y rabudos en el estuario de Cuíña/Lagarea

Silbón americano (Mareca penelope) entre silbones europeos

   A todos nos gusta ver rarezas y claro que me alegró poder afotar el silbón americano, pero recordad que lo auténticamente importante, lo que da valor a esta ría, son esos 286 silbones europeos. Lo otro es una anécdota sin mayor interés ecológico.

Negrón especulado (Melanitta fusca)

Además de patos también había otras cosas:

  • 3 Zampullines cuellinegros (Podiceps nigricollis)
  • 2 Zampullines chicos (Tachybaptus ruficollis)
  • 1 Colimbo grande (Gavia immer)
  • Ostreros euroasiáticos (Haematopus ostralegus) (n.c.)
  • 142 Chorlitos grises (Pluvialis squatarola)
  • Zarapitos trinadores (Numenius phaeopus) (n.c.)
  • Zarapitos reales (Numenius arquata) (n.c.)
  • 83 Agujas colipintas (Limosa lapponica)
  • 63 Agujas colinegras (Limosa limosa)
  • Correlimos gordos (Calidris canutus). Pocos (n.c.)
  • 290 Correlimos comunes (Calidris alpina)
  • 1 Andarríos chico (Actitis hypoleucos)
  • 1 Archibebe oscuro (Tringa erythropus)
  • 125 Archibebes claros (Tringa nebularia)
  • 107 Archibebes comunes (Tringa totanus)
  • 65 Cormoranes grandes (Phalacrocorax carbo)
  • 2 Cormoranes moñudos (Phalacrocorax aristotelis)
  • 18 Garzas reales (Ardea cinerea)
  • 5 Garcetas grandes (Ardea alba)
  • 42 Garcetas comunes (Egretta garzetta)
  • 14 Garcillas bueyeras (Bubulcus ibis)
  • 19 Espátulas (Platalea leucorodia)
  • 1 Águila pescadora (Pandion haliaetus)
Agujas y zarapitos en vuelo

Archibebes claros (Tringa nebularia) en vuelo

 También había gaviotas de varias especies, un charrán patinegro y un sinfín de paseriformes típicos hasta sumar un total de 71 especies de aves observadas durante la visita.

Cormorán grande (Phalacrocorax carbo) adulto nupcial

   Fue una pena el fuerte viento que soplaba y que siempre dificulta un censo, pero pude disfrutar otra vez de la ría tras cuatro meses sin poder ir (y encontrarme de nuevo con amigos como Ricardo Hevia o Álvaro Fernández Polo).

viernes, 26 de febrero de 2021

Lagoa de Valdoviño, 132 días despois

  Hoxe a Xunta abría por fin a fronteira do concello e fun direito á lagoa da Frouxeira tras saír do traballo. Unha lagoa que estaba pecha e chea, por desgraza. A maiores facía vento e desde o paseio peonil tiña o sol de frente, unhas condicións pésimas para a observación ornitolóxica, pero estaba alí de novo, na miña querida Frouxeira.

Lagoa da Frouxeira, zona do "Pozo do cura"

 Neste esperado reencontro  adiqueime simplesmente a respirar e desfrutar a visita.

Acuáticas repousando na beira N

 No lago poucas aves había, coma pasa sempre que mantén altos níveis hídricos. O máis salientábel:
  • 4 Cullereiros (Platalea leucorodia)
  • 114 Patos frisados (Mareca strepera)
  • 16 Cercetas reais (Anas crecca)
  • Unha ducia de patos mergulladores (Aythya spp). Estaban co sol de frente e resultaba imposíbel identificalos. Supoño que estarían os famosos affinis e collaris (tampouco fixen moito por achegarme)
  • Un grupiño cativo de Galiñolas (Fulica atra) dunhas poucas ducias.

Patos frisados (Mareca strepera) en primeiro plano

    Con estes ventos de nordés sería doado que sedimentasen algunhas limícolas típicas de finais de inverno, coma o liorteiro (Calidris pugnax) ou o mazarico rabinegro (Limosa limosa). Sen intermareal será complicado.

Galiñolas negras (Fulica atra)

 Teño visto moitas cousas raras na Frouxeira pero até hoxe non vira isto: un corvo mariño morrendo "en pleno directo". Estaba a tragar unha presa e comezou a debaterse violentamente até que ficou morto na superficie. 

Corvo mariño (Phalacorcorax carbo) agonizando cunha presa capturada

Ignoro que foi o que pasou. Unha espiña atravesando un órgano vital? Simple asfixia por exceso de gula? Un anzol de pesca que viña polo medio? Alí quedou flotando no medio da lagoa.

Corvo mariño morto

 Eu non vou facerlle a autopsia na cociña da miña casa pero se alguén ten interese o bicho há ficar varado na beira da pista, onde será doado atopalo.

 Outras cousas nunca cambian. Como os cans soltos omnipresentes no espazo protexido. Desta volta e xusto mentras me facían unha enquisa para a Xunta decidín advertir á propietaria de que os cans debían ir atados. A resposta foi a de sempre. Precisamente por culpa desa peste as limícolas agora xa non poder ir á praia cando a lagoa está chea (como facían antes). Por iso están sempre no illote da Percebelleira, frente a praia.

Illote da Percebelleira

Pilros (Calidris alba) e píllaras (Pluvialis squatarola) a resgardo da peste canina

   En fin, vires á Frouxeira é sempre unha sensación agridoce. Podes sentir fascinación e ledicia pola rica vida presente no humidal mas logo virá a xenreira e indignación pola permisividade das autoridades cara o delicto medioambiental.

Píllaras cincentas (Pluvialis squatarola)

E con estas píllaras refuxiadas da peste mascoteira despedímonos por hoxe.

miércoles, 24 de febrero de 2021

Folga Xeral 10 de Marzo

   Como non podía ser doutra maneira Bichos e demais familia apoia a FOLGA XERAL convocada para o vindeiro 10 de Marzo en toda a comarca de Ferrol, Eume e Ortegal.

    Sobran motivos para facela. En Ferrolterra padecemos desde hai décadas unha crise industrial estrutural e ún dos índices de paro máis altos do Estado (maquillado grazas ao asteleiro de Navantia, que agora entra nun período sen carga de traballo). Ademáis dos tres principais sindicatos de clase (CIG, UGT e CCOO) nesta ocasión sumarase tamén a patronal ferrolá (que xa é dicir).

Plantel do Rácing de Ferrol coa faixa da convocatoria

 Ánimo e adiante! (haberá novo recordatorio).

lunes, 22 de febrero de 2021

Tritón palmeado (Lissotriton helveticus)

  Siendo niño y mucho antes de tener mis primeros prismáticos ya era un apasionado observador de la Naturaleza. Pasaba horas identificando todo cuanto bicho encontraba en las charcas cercanas a mi casa. Y el el tritón palmeado era una de mis especies favoritas. Durante los años ochenta resultaba común en pequeños humedales de desmonte en A Solaina (Narón).

Tritón palmeado (Lissotriton helveticus) macho nupcial

  Desde hace meses tenía en mente fotografiar tritones bajo el agua. Incluso he barajado la posibilidad de comprar o construir un pequeño acuario adecuado para tal fin, aunque tiene bastantes inconvenientes, tales como su fragilidad (que obliga a fabricar una "funda" de madera) o el limitado espacio en el maletero de mi coche. Mientras lo voy pensando habrá que apañarse con el clásico bote de cristal, una de las "herramientas" tradicionales del naturalista.

Tritón dentro del estudio fotográfico (un servidor al fondo)

  Ayer me acerqué a una charca que tengo controlada en Covas (Ferrol) donde hay al menos dos especies de tritón. Allí capturé un ejemplar de pintafontes palmado usando un pequeño truel. Recordad que su captura o manipulación está prohibida a menos que se disponga de permiso de la Xunta, como el que facilita la Sociedade Galega de Historia Natural a todos los que colaboramos en el atlas de distribución de hérpetos.

Charca temporal ocupada por Lissotriton boscai y L. helveticus

    En el truel venía de regalo una larva de su misma especie, que entró en el bote junto al adulto.

Larva de tritón palmeado

  Pocos bichos hay tan delicados como un pequeño renacuajo de tritón. Las especies invasoras como cangrejo rojo, black-bass o gambusia son una grave amenaza para las larvas de anfibio, que ya tienen una legión de depredadores autóctonos (larvas de ditisco o libélula, por ejemplo).

Larva de tritón mostrando las branquias externas

  A diferencia de los renacuajos de rana y sapo, los de tritón y salamandra poseen branquias externas muy visibles. Tras la metamorfosis no las necesitarán pues ya dispondrán de respiración pulmonar (también cutánea, en menor grado).

Tritón palmeado (Lissotriton helveticus), distancia: 900 mm
Sony RX10 III focal 600 mm  ISO:100   V:1/250   F:5,6

  Ahora los machos tienen desarrollados todos sus rasgos de celo, como esas pequeñas crestas dorsolaterales (que le dan aspecto "cuadrado"), las palmeaduras en las patas traseras o el filamento caudal, diagnóstico de la especie en nuestro país.

Detalle del filamento caudal presente en los machos nupciales


   La larva es muy parecida a la del tritón ibérico (Lissotiton boscai), sobre todo cuando son tan jóvenes. El extremo de la cola termina en punta de manera progresiva en el caso del palmeado, siendo más "abrupto" en el caso del ibérico, que muestra incluso un pequeño filamento caudal (parece que los jóvenes van al revés que los adultos).

Renacuajo de tritón palmeado (Lissotriton helveticus)

  Por supuesto ambos ejemplares fueron devueltos a su charca y el truel será desinfectado antes de ser usado en otra lugar. Espero que os haya gustado la sesión fotográfica dedicada a este pequeño pero hermoso animal. A mí me ha traído muchísimos recuerdos.

Tritón palmeado (Lissotriton heleticus) macho nupcial
Sony RX10 III focal 600 mm  ISO:100  V:1/250   F:5,6

jueves, 18 de febrero de 2021

Cormorán moñudo (Phalacrocorax aristotelis), un ave marina en declive

    Al noroeste de la ciudad de Ferrol se asoma el Cabo Prior, punto caliente para la observación de aves marinas en migración, visitado regularmente durante el programa RAM.

Cabo Prior (Ferrol)

    A 200 m del cabo emergen los islotes de Os Cabalos, lugar de nidificación de gaviotas patiamarillas y cormoranes moñudos. Allí me acerqué el domingo, tras casi treinta años desde mi última visita. 

Islotes de Os Cabalos

Cormoranes grandes (Phalacrocorax carbo)

  El 6 de Febrero Miguel Fernández fotografiaba una gaviota hiperbórea (Larus hyperboreus), pero este domingo yo sólo encontré un gavión atlántico (Larus marinus), quien sabe si nacido aquí pues ha criado en Ferrol y probablemente lo haya intentado en algún otro punto de la zona.

Gaviota hiperbórea (Larus hyperboreus)
Foto: Miguel Fernández (06/02/2021)

Gavión atlántico (Larus marinus) joven

  Pero el protagonista indiscutible de Cabo Prior es el cormorán moñudo (Phalacrocorax aristotelis), que cuenta con una de las colonias más importantes de la costa N gallega.

Colonia de cormorán moñudo

   Según mis datos subidos a ebird, el 19/03/1990 observaba un mínimo de 10 nidos activos más uno en construcción y el 26/02/1992 eran 14-15 los nidos activos. Aunque este domingo no llevaba telescopio pude ver 12 nidos ocupados o en construcción y repasando las fotos en casa parece incluso que había algunos más. 

 En cualquier caso la colonia se mantiene bastante bien con respecto a mis primeras visitas, algo muy importante teniendo en cuenta que la especie experimenta un fuerte declive en casi toda Galiza.


  La actividad reprodutora está a tope en Febrero y a este macho le daba un ataque de pasión:

Cormorán moñudo marcando paquete

     Una pareja se apareaba en el nido (pena de luz y distancia).

Pareja de cormoranes moñudos (Phalacrocorax aristotelis)

  El objetivo prioritario de mi visita era fotografiar un cormorán marcado e identificar la anilla. Tras un rato de búsqueda lo encontré.


  Este ejemplar, Azul TK, fue marcado como pollo en los islotes de San Pedro (A Coruña) por Alvaro Barros y Sergio París en Mayo de 2017. Por lo visto aquella colonia fue arrasada por el zorro (Vulpes vulpes) y desde entonces todos los intentos de cría han fracasado (Álvaro Barros, com. personal). Sergio me ha pasado dos fotos muy simpáticas de Azul TJ, el hermano de TK.

Pollo de cormorán moñudo (Phalacorcorax aristotelis) de 40 días aprox.

Azul TJ, hermano de Azul TK
Foto: Sergio París (Illas de San Pedro, A Coruña)

  Ya adulto, tras cortejar a toda cuanta "cormorana" había por allí - cuentan las crónicas - Azul TK hizo las maletas y decidió venirse para Ferrol.

Azul TK, portando rama para nido

 Precisamente mientras lo observaba Azul TK recogió una ramita y fue corriendo hasta el nido, donde le esperaba su pareja. Espero poder afotarlos mejor más adelante.

Azul TK en el nido (derecha de la imagen)

Azul TK y parienta

  Ahora que ya sabemos dónde está criando habrá que hacerle seguimiento, coronavirus mediante.

Cormorán moñudo (Phalacrocorax aristotelis) joven

Islote de Os Cabalos desde la costa

   Es una suerte tener este lugar dentro del límite municipal, desde luego.

lunes, 15 de febrero de 2021

Pel camps de Covas amb el xoriguer comú (Falco tinnunculus)

  Dissabte passat he tornat als camps de Covas, parròquia litoral ferrolana. Des del proper Monte da Lagoa prenia unes fotos aèries perquè veieu com és la zona.

Covas i el Cap Prior, des del Monte da Lagoa

Àrea de mostreig habitual

 Durant el recorregut he pogut observar les espècies típiques d'aquestes pastures amb bestiar boví i nombroses masses arbustives (de bardissa i salzeda especialment): perdiu roja (Alectoris rufa, escoltada), gralla de bec vermell (Pyrrhocorax pyrrhocorax), titellas (Anthus pratensis), trist (Cisticola juncidis), bitxac común (Saxicola rubicola), cargolet (Troglodytes troglodytes), tallarol capnegre (Sylvia melanocephala), merla (Turdus merula) o tord común (Turdus philomelos, un mascle cantant lluny).

Camí tipic de la meva zona

Pit-roig (Erithacus rubecula)

Tallarol capnegre (Sylvia melanocephala), mascle cantor

    Les pluges de la tardor i hivern han omplert totes les basses i tolls temporals. Quan els llots sedimentin i creixi la flora subaquàtica moltes d'aquestes basses s'ompliran de capgrossos d'amfibi.


 Dissabte trobava diversos centenars de larves de granota atlàntica (Discoglossus galganoi), un anur moi abundant en prats entollats i pantanosos.

Capgrossos de granota atlántica (Discoglossus galganoi)

  A Galiza la salamandra ocupa una gran varietat d'hàbitats terrestres i aquàtics, i no és tan dependent d'aigües ben oxigenades com en altres regions peninsulars.

Capgròs de salamandra (Salamandra salamandra)

 Les roderes d'un carro inundades són suficients perquè la salamandra dipositi les seves larves doncs, a diferència dels tritons, aquest urodelo no posa ous.
 
Canal d´aigua format per les roderes de carros

  Des de la salzeda, un jove esparver esperava un ocellet despistat.
  
Esparver vulgar (Accipiter nisus) jove

   Si l'esparver és un especialista en la caça d'aus, el xoriguer ho és en la de vertebrats terrestres i insectes. També resulta notablement més fàcil de fotografiar.

Xoriguer comú (Falco tinnunculus), mascle

Xoriguer comú (Falco tinnunculus), femella
Nikon P1000 focal 2600 mm  ISO:200  V:1/160  F:7,1

  A Galiza, els sistemes de dunes grises litorals solen ser bons territoris de caça per al xoriguer, ja que en ells té abundants preses. A Covas hi ha tant dunes com prats. Aquesta foto amb la parella pot ser històrica d'aquí a uns anys, veient la tendència negativa de l'espècie a causa de la deterioració dels seus hàbitats.

Parella de xoriguers

  Es dos exemplars van posar relativament tranquils per a la foto. Tot i que el vent no em va facilitar les coses han quedat força bé.

Xoriguer comú (Falco tinnunculus), femella

Xoriguer común (Falco tinnunculus), macho
Nikon P1000 focal 2400 mm  ISO:220  V:1/250   F:7,1

   Un matí molt adequat per apreciar la vida salvatge que encara ens queda.

  NOTA: Vaia por diante que xa tiña ganas de facer un post así desde hai tempo. Cadrou co das eleicións en Cataluña onte pero o motivo é simplesmente que me apetecía. Ademáis co tradutor de google podo mellorar moito as nocións básicas de língoa catalá que xa teño (se vedes erros avisade, porfa). Deime conta que o blogue está a ser unha ferramenta de aprendizaxe persoal estupenda.