Seguidores e seguidoras

lunes, 1 de junio de 2020

Una población digna de estudio: los escribanos cerillos (Emberiza citrinella) de Ferrol

    El escribano cerillo (Emberiza citrinella) es un paseriforme centroeuropeo que en la Península ocupa exclusivamente la región eurosiberana y algunas áreas del dominio supramediterráneo (montaña mediterránea); especialmente en alturas superiores a 500-800 m (1). En  Galiza está más repartido por su mitad norte, estando muy restringido a zonas montañosas frescas en la sur.

  Escribano cerillo (Emberiza citrinella)
Nikon P1000 focal 2000 mm  ISO:220   V:1/250   F:6,3

   La SEO calcula en 2006 un tamaño poblacional estimado de 634.000 cerillos en toda España y cita una densidad máxima de 33 aves por kilómetro cuadrado en pastos arbolados del piso cantábrico situados por encima de los 750 m de altitud (2). Indica además una tendencia decreciente en su población de un -5,9% (1998-2006). Entre las causas de este declive, Xabier Vázquez Pumariño apunta la "intensificación en el manejo de praderas asociadas a las explotaciones de vacuno" y también "el abandono de las mismas con la consiguente transformación en áreas forestales" (1).

Macho cantando desde cable

     En Galiza ocupa áreas abiertas de mosaico agropecuario atlántico bien conservado o laderas de montaña abiertas salpicadas con cobertura forestal caducifolia, en general por encima de los 500 m de altitud (3). Por eso la población que vive en la comarca de Ferrol resulta de sumo interés.

Paisaje completamente eucaliptizado

     Desde hace varios años vengo controlando una población de escribanos bien adaptados a un entorno muy alterado y eucaliptizado como son las tierras de Santa Mariña do Monte, en el concello de San Sadurniño y a 14 Km en línea recta de mi casa en la ciudad (digo que son "de Ferrol" para que se orienten mejor los lectores de fuera de Galiza).

Zona de estudio en círculo azul

   Aunque el área de distribución local del cerillo es más amplia para hacer seguimiento de la población he escogido una zona de muestreo pequeña de unas 25 ha, que recorro perimetralmente por las pistas que véis en las fotos. En ella crían 4-5 parejas de escribano.


  Esta  zona se sitúa sobre una altiplanicie (250-300 m. snm) con clima atlántico húmedo que seguramente resultaba idónea para las preferencias ecológicas del escribano cerillo, el cual debió ser muy abundante por aquí hace 50 o 100 años. Sólo así se explica su relativa abundancia actual en un entorno tan degradado.

Aspecto del hábitat donde cría esta población


  En estos momentos hay dos parejas afanadas en la construcción del nido. Las otras quizá ya estén incubando pues anteayer sólo vi machos cantores.

 Hembra con material para el nido (foto 30/05/2020)

  Ambos miembros de la pareja recogen hierbas secas en los campos o en los caminos.

Macho portando hierbas para nido


  El nido está situado en el suelo entre el denso matorral de helechos, retamas, gramíneas o retoños de árboles. También en bordes forestales, como el que estaba construyendo la pareja de las fotografías en el  borde de este eucaliptal.

Hábitat de cría de los cerillos ferrolanos

Macho recogiendo hierbas para construcción del nido en el suelo
Nikon P1000 focal  2000   ISO:450   V:1/200   F:6,3

Escribano cerillo (Emberiza citrinella)
Nikon P1000 focal 2000   ISO:110   V:1/200   F:7,1

  Sin duda, una población de gran interés, por su cercanía al mar y por lo alterado del medio en que vive. Veremos cuanto aguantan, porque la eucaliptización no parará y va a más.

(1)  Atlas de las aves reproductoras de España (2005 SEO/Birdlife)
(2) Carrascal, L.M. y Palomino, D 2008. Las aves comunes reproductoras en España. Población en 2004-2006. SEO/Birdlife. Madrid
(3) Penas Patiño, X.M., Pedreira López, C., Rodríguez Silvar, C. Guía das aves de Galicia 2004 Sociedade Galega de Historia Natural

4 comentarios:

  1. Umha espécie mui interessante, desde logo, e que se mantém a duras penas na Galiza atlántica. Coa crescente eucaliptizaçom vejo-lhe um futuro negro nestas zonas, quiçá só aguante nas montanhas orientais...
    Abraço, Damián

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Provávelmente. Porem, semelha que se adapta melhor que outras espécies. Ja veremos...

      Eliminar
  2. Gustavo Martínez Lamas2 de junio de 2020, 8:27

    Interesante o tema da selección de hábitat dos citrinella galegos. Sempre me sorprendeu como na Terra Chá amosaba boas densidades nas zonas frescas de Román e Goiriz (Vilalba) e a tan so uns kms em línea recta hacia o sur en Cospeito rarificábase estando moi localizado (terei que voltar a mirar cómo lles vai a estas micropoboacions coa intensificación agraria sofrida), e xa no concello de Outeiro de Rei desaparecía polo menos na vacia do Miño. Está claro que é un ave de zonas frescas eurosiberians, estando Cospeito nunha zona de transición a unha zona máis térmica do Miño xa en Outeiro de Rei.
    Ata ahí ben, dende a miña opinión o hábitat forestal non lle afecta, coma ti dis zonas moi degradas con repos de eucaliptos manteñen poboacions das escribentas amarelas, as densidades da Costa da Morte e outras comarcas do interior de A Coruña así o ratifican. Penso que a chave está na intensificación agraria dos prados de alimentación, lóxicamente se éstes son repoboados vailles afectar tanto con eucaliptos como se foran carballos; cal é o nivel de intensificación deses prados?, qué composición florística teñen?,, hai sebes? , este punto é importante na miña opinión, non é o mesmo un raygrass rotado con millo e sen sebes, que un prado forraxeiro non moi intensivo onde aínda se pode ver Plantago lanceolata e Taraxacum officinalis, e con marxes de Cerastium glomeratum, Cardamine bursa-pastoris e orlas de Angelica sylvestris, a "degradación" con repos de eucaliptos non a vexo determinante como afección á especie pero sí o nivel de intensificación agraria. Que conste o meu talante antieucaliptos ;-)
    Unha aperta Xabi!

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Moitas grazas por comentar e perdoa por non contestar aquí, Gustavo. Polo visto non me chegaran un montón de comentarios polo corro de Gmail que teño configurado para o blogue. Sorry!!

      Eliminar

Para comentar es necesario identificarse con nombre y apellidos